Những 'bóng ma' nhạc điện tử Underground tại Việt Nam

Nếu thấy 1 event toàn DJ Việt Nam mà vẫn “không có chỗ để nhảy” thì cũng đừng lạ vì nếu đi thử, rất có thể bạn sẽ chuyển từ trạng thái từ thích thích, thành yêu yêu, rồi thương thương đấy.

Tôi có một anh bạn chơi khá thân, để mà nói về tình yêu với âm nhạc điện tử, hắn có thể so kè với bất cứ ai – khi sở hữu trong tay “thành tích hưởng nhạc” tại nhiều nước trên thế giới, phiêu lưu qua nhiều dòng nhạc khác nhau, từ Trance, House tới Techno… 2019, tôi quen hắn trong một cộng đồng yêu nhạc điện tử tại Hà Nội vì “đồng âm” – sau những lần đứng cạnh nhau, gật gù tán dương trong các sự kiện có nghệ sĩ lớn trên thế giới về biểu diễn.

Nhưng khi biết hắn từng từ bỏ 1 công việc với thu nhập tốt để theo nghiệp DJ, tôi đã rất hồ nghi. Bởi, ở thời điểm ấy, DJ – lại còn là DJ chơi kiểu nhạc có thẩm mỹ, có đào sâu nghiên cứu – mà chúng tôi tự bông đùa, tâng bốc với nhau, gọi là “nhạc bảnh” – rất khó sống tại Việt Nam.

DJ chơi kiểu nhạc như người bạn của tôi, không phải mới xuất hiện ở nước mình, nếu không muốn nói là từ rất lâu trước khi người bạn của tôi đưa ra lựa chọn về nghề nghiệp. Nhưng đa số họ, kể cả những người gạo cội nhất, thường chỉ như những cái bóng vật vờ thoắt ẩn thoắt hiện trong những sự kiện âm nhạc lớn – nơi mà người ta thường chỉ chú ý đến headliner – những nghệ sĩ nổi tiếng thế giới, chứ chẳng mấy ai nhớ đến những DJ nội, vốn đã ít không gian để giao lưu, cọ xát, lại chịu lép về từ nhiều phía như sự quan tâm của công chúng, timeline chơi nhạc…

Suốt nhiều năm, họ đi đi, về về, đi đi rồi lại về về… lầm lũi trong bóng tối. Họ, gọi nôm na là những “bóng ma” của nhạc điện tử tại Việt Nam.

Những ‘bóng ma’ của nhạc điện tử Việt Nam

Bar, Club đã du nhập vào Việt Nam không ít thời gian và dần dần trở thành một thú vui bình thường với phong cách sống của chúng ta hiện đại. Với những gì không biết, người ta thường sợ. Mà thực tế, từng có quãng thời gian “nhạc sàn”, “nhạc club” gắn liền với đầy tai tiếng phủ khắp các mặt báo. Nhưng khi văn hóa tiệc tùng này được phổ biến tới đời sống của giới trẻ Việt Nam. Qua rồi cái thời phụ huynh giận dữ mà cấm cản việc con cái đi chơi muộn vào mỗi tối – mà thực sự đã biết tỏng là đi đâu. Giờ thì cũng không còn gì là “sai trái” hay “tệ nạn” nếu một cuối tuần nào đó chúng ta lui tới đó để nhâm nhi vài ly bia, rượu hay lắng nghe vài điệu nhạc hay.

Rồi, đúng với quy luật tự nhiên của sự phát triển, khi chúng ta có ý thức về sự biết, chúng ta sẽ có mong muốn được biết nhiều hơn. Dù sao thì theo thuyết tiến hóa, điều tôi vừa nói, có thể không đúng với tất cả, nên nếu là một người hài lòng với việc lên bar, club để xả năng lượng hàng tuần, hay thậm chí hàng ngày, mà không quan tâm lắm đến âm nhạc, cũng chẳng bao giờ thắc mắc sao nhạc tuần này vẫn giống tuần trước, nhạc hôm nay vẫn giống hôm qua. Không sao cả, nhưng chí ít, nên biết rằng ngoài kia vẫn còn những DJ mong muốn được phát triển, làm mới mình mỗi ngày và thực sự coi âm nhạc là thứ gì đó lớn lao hơn công việc “qua bài để kiếm sống” mỗi ngày.

Làn sóng văn hóa nhạc điện tử bùng nổ tại Việt Nam những năm giữa của thập kỷ trước, là một cơ hội không thể tốt hơn để những người hâm mộ nhạc điện tử có cơ hội được lắng nghe, được thưởng thức và chứng kiến những DJ vốn trước đó chỉ thấy trên cõi mạng. Đó là sự khởi đầu, là nền móng để công chúng tiếp cận với văn hóa vốn đã được công nhận và thịnh hành tại châu Âu từ những năm 70-80 của thế kỷ trước.

Những năm tiếp theo, nhiều sân chơi mới thỏa mãn giới mộ điệu nhạc điện tử liên tiếp xuất hiện, những DJ nổi tiếng thế giới lũ lượt về xứ An Nam trình diễn ngay cả khi Việt Nam nói không với hoạt động lễ hội âm nhạc sau “thảm họa” Trip to the Moon (2018).

Rồi từ chỗ phải hấp thu văn hóa nhạc điện tử một cách thụ động, những người yêu thứ âm nhạc này bắt đầu chủ động hơn trong việc tìm tòi, khám phá chúng, theo nhiều cách khác nhau. Bên cạnh những người lựa chọn cách “đi tắt, đón đầu”, tiếp cận trực diện với công chúng bằng những thứ âm nhạc thịnh hành, dễ nghe, dễ cảm và trendy – như những năm trước là Trance, là Progressive hay mới đây nhất là Melodic Techno, có những người chấp nhận việc đào sâu tìm hiểu vào cội rễ và đi lên từ “cống ngầm”.

Cũng dễ hiểu thôi, khác với thời những con người mộ điệu thứ âm nhạc chưa nhiều người biết, hoặc bị gắn mác định kiến, phải hoạt động thành những nhóm nhỏ, ít công khai – mà trên thế giới được cho là từ dưới “hang”, dưới “rãnh” – sau cùng – vẫn có những DJ lựa chọn tinh thần, văn hóa Underground tự do phóng khoáng một cách tự nguyện.

Có thể bạn chưa biết, nhưng nhạc điện tử theo trường phái Underground đã manh nha tồn tại ở Việt Nam từ nhiều năm trước, sớm hơn nhiều so với chúng ta nghĩ.

Khoảng 2014-2015, tôi được mời đi nghe nhạc của 1 người bạn của bạn tôi. Trước ông này là rocker, sau chuyển hướng sang làm DJ. Mà ngay cả DJ cũng là kiểu không giống ai. Khi trên thế giới đang thịnh EDM, tôi đã thấy hắn mày mò với những thứ âm thanh khô đét, khó nghe, khó cảm tới… khó chịu. Mà với vốn kiến thức và tầm hiểu biết của một người không quá into với thế giới nhạc điện tử Underground khi đó, xin thú thực là tôi không hiểu hắn chơi nhạc gì.

Ở vào thời điểm đó, chắc chắn đấy không phải là câu chuyện của riêng tôi.

Còn 2022 là một câu chuyện khác. Giờ đây, nhắc đến tên người bạn đó là nhắc đến DJ ít nhiều có tiếng tăm trong thế giới Underground, không chỉ ở Việt Nam mà là trên thế giới. Thậm chí, hắn còn là một trong số ít những người Việt Nam được trình diễn 1 set nhạc tại “thánh địa Techno” ở Berlin – điểm khơi nguồn của nhạc điện tử thế giới.

Song 8 năm hoặc thậm chí lâu hơn là những gì mà cậu ấy bỏ ra để đổi lấy được sự tôn trọng như hiện tại. Cuộc sống của cậu ấy có dễ dàng không ư? Từ những gì tôi được biết, tôi không nghĩ là CÓ, hoặc chí ít là không dễ dàng như những gì mà chúng ta có thể hình dung về 1 DJ nổi tiếng.

Trên đây chỉ là 1 câu chuyện cụ thể, còn ngoài hắn ra, ngay tại Việt Nam, cũng đã và đang có rất nhiều người theo đuổi, chia sẻ chung tư tưởng về âm nhạc với cậu bạn mà tôi nói đến ở trên.

Với tất cả sự tôn trọng, tôi đề cao công việc của họ vì con đường họ đi, chắc chắn là chông gai hơn nhiều, so với những gì người ta lầm tưởng về 1 nghề DJ.

Sự chuyển mình của ‘cống ngầm’

Trở lại với câu chuyện về người bạn mà tôi đã nhắc đến ở đầu bài viết. Sau vài năm, và đặc biệt là sau đại dịch Covid-19, tôi thực sự phải có cái nhìn khác về cậu bạn này. Dù có đôi tai biết nghe nhạc, khắt khe có thể coi là khó tính, bản thân tôi cũng dần bị thuyết phục qua nhiều lần nó mời đến nhà “dự giờ” trực tiếp với thời lượng nghe nó chơi nhạc không đếm xuể. Suốt quãng thời gian dài giãn cách xã hội cũng là lúc tôi nhìn thấy ở nó năng khiếu CẦN để chơi nhạc và tin rằng nó có niềm đam mê ĐỦ để có thể gắn bó lâu dài với nghề nghiệp đầy chông gai này. Giờ đây, mỗi khi nó đứng trước bộ CDJ với vẻ hào hứng đầy say mê, chơi thứ âm nhạc mà nó thích, bên dưới là khán giả hò vang tên nó, tôi cũng cảm thấy vui lây.

Nhìn rộng ra, thực tế trước đại dịch, đã có những “sân khấu” uy tín để các DJ Underground trình diễn thứ âm nhạc mà họ yêu thích. Nhưng đứng cạnh họ trong những đêm diễn, là những gương mặt gạo cội, uy tín, được mời về từ khắp thế giới. Vô hình chung, những set nhạc những câu chuyện mà họ mong muốn gửi gắm tới khán giả trở nên “lép vế” hơn ở khía cạnh sự quan tâm. Có thể, theo một góc nhìn nào đó, họ “nhàn” hơn trong công việc của mình, nhưng việc thiếu đi những đôi tai khó tính – những khán giả công tâm, hay thậm chí là thiếu đi “lửa nghề” để trình diễn, vô hình chung cũng tạo rào cản cho những sự phát triển.

Rồi Covid-19 đến, làm thay đổi cả thế giới, tất nhiên, Việt Nam cũng không ngoại lệ. Trong câu chuyện này, đối với những DJ Underground, đó cũng là dịp để họ tĩnh lại, có thời gian hơn tập trung đào sâu hơn cho âm nhạc. Và rồi khi xã hội dần ổn định trở lại, dàn DJ Việt Nam từ Bắc vào Nam cho thấy một sự chuyển mình đáng kinh ngạc.

Trong bối cảnh những DJ nước ngoài khó tới Việt Nam (vì vẫn còn những rào cản thời hậu Covid-19), sàn diễn được nhường lại cho những tay chơi đất Việt. Cầm trịch đêm diễn một cách thường xuyên hơn, khán giả lắng nghe tập trung hơn, những sàn nhảy đông đúc hơn, rồi sự ganh đua đến từ chính những gương mặt nước nhà… khiến mặt bằng chung chất lượng âm nhạc của các DJ Underground cũng vì thế mà tăng cao.

Không ngoa khi cho rằng, trình độ giữa Việt Nam và quốc tế đang dần được thu hẹp lại. Và sẽ chẳng có gì là vô lý nếu những DJ Việt nhận được sự ủng hộ cuồng nhiệt từ khán giả ngay cả khi đứng chung sân khấu với những tên tuổi lớn.

Chúng ta sẽ sớm thấy thôi, ngay những dịp cuối năm 2022 này.

Có quá nhiều gương mặt, có quá nhiều địa điểm đóng góp cho sự phát triển chung của nhạc điện tử Underground Việt Nam mà tôi muốn Shout out, nhưng không thể kể hết. Tốt hơn chăng hãy để mọi người tự tìm hiểu như đúng tinh thần Underground? If you know you know, nhỉ?

Menback.com (nguồn: Mưn/Cổ Động, ảnh: Unplash).