Ta là hạt cát bé nhỏ so với đại dương trí tuệ nhưng ít nhất cũng có một hạt cát riêng từ nỗ lực của hành trình khai phá sự thật của tri thức.
Có một câu hỏi lớn bao lâu nay quan sát, tìm hiểu nhưng tôi chưa tìm ra câu trả lời thực sự thoả đáng: tại sao các trường phái quản trị nổi tiếng, lý thuyết của các học giả, doanh nhân nổi tiếng đều đến từ phương Tây?
Các mô hình quản trị thương hiệu, marketing, business model, văn hoá doanh nghiệp & thậm chí như bóng đá được ứng dụng rộng rãi. Động lực nào để những cá nhân kiệt xuất làm được điều này và mang lại sự thay đổi tích cực cho xã hội?
Đa số các cuốn sách xuất sắc và lý thuyết nổi tiếng ở các lĩnh vực trên đều có đặc điểm chung như sau:
1. Thời gian rất lâu
Lấy một số ví dụ sau.
Blue Ocean Strategy
Cuốn sách xuất sắc về chiến lược cạnh tranh. Trước khi xuất bản cuốn Blue Ocean Strategy, Chan Kim và Renee đã mất 30 năm để research về blue ocean và red ocean. Kết quả nghiên cứu ban đầu là một loạt bài viết về chiến lược và quản lý được đăng trên tạp chí Harvard Business Review và các tạp chí học thuật. Sau đó, Blue Ocean Strategy được ra đời. (nguồn: https://www.blueoceanstrategy.com/our-story).
How brands grow
Cuốn sách về trường phái neuromarketing với lý thuyết về distinctive brand strategy của Byron Sharp được viết dựa trên 10 năm nghiên cứu.
“How Brands Grow is based on decades of research that has progressively uncovered scientific laws about buying and marketing performance.” (How Brands Grow Website)
2. Nghiên cứu lâm sàng kỹ lưỡng
Rất nhiều ví dụ thực tế, vô vàn tình huống ứng dụng từ các doanh nghiệp. Các quan điểm đưa ra đều có số mẫu nghiên cứu đủ lớn và thời gian đủ dài tác giả mới đưa ra kết luận. Kết luận là chủ quan. Nhưng dựa trên các số liệu bằng chứng khách quan. Để làm được điều này, đòi hỏi hàng năm trời, thậm chí hàng chục năm. Tất nhiên, đấy là thời gian cần để đưa ra một quan điểm mới, trường phái mới. Cũng có những cuốn sách giá trị không nhất thiết phải lâu và kỹ như vậy.
“Good to great” định nghĩa như thế nào là một công ty vĩ đại? Các tác giả đã kỳ công theo dõi đánh giá hiệu suất hoạt động của 1,435 công ty trong 40 năm và đã dồn toàn lực trong 5 năm để nghiên cứu và viết cuốn sách Good to great.
(nguồn: https://www.jimcollins.com/article_topics/articles/good-to-great.html)
Tương tự, về đề tài quản trị văn hoá doanh nghiệp, Edgar Schein đã mất 30 năm nghiên cứu tìm hiểu tại nhiều doanh nghiệp khác nhau để đúc kết thành nguyên lý, đưa ra trường phái neuro-culture của mình. Và rất nhiều ví dụ ở nhiều lĩnh vực khác.
3. Đưa ra trường phải quản trị riêng
Đây mới là điểm nhấn quan trọng. Đây mới là lý do cần thời gian lâu, thực nghiệm và chiêm nghiệm nhiều. Có hai loại giá trị các nhà quản trị nhận được từ một cuốn sách hoặc một bài nói: các bài học được đúc kết lại, soi chiếu dưới góc nhìn riêng của cá nhân và các quan điểm hoàn toàn mới chưa hề có trước đó. Giá trị mới, có thể bổ sung, có thể làm thay đổi cách nhìn nhận về một đề tài quản trị quen thuộc. Trường phái mới không nhất thiết toàn diện hơn trường phái cũ. Nhưng nhất định phải có tính mới, mang dấu ấn riêng của cá nhân và tất nhiên phải có đóng góp làm thay đổi tốt hơn cho doanh nghiệp, thậm chí cho một bộ môn quản trị vận động liên tục như marketing, business hay văn hoá doanh nghiệp.
Thời gian lâu, vất vả để đo lường đánh giá, suy nghĩ tốn bao nơ ron thần kinh để đúc kết thành của mình. Động lực nào để các tác giả dấn thân? Vì công việc. Dĩ nhiên rồi. Công việc là động lực lớn để theo đuổi một mục tiêu lâu dài. Nhưng tại sao lại rất rất ít những công trình thực sự có giá trị chất và thực sự tác động đến thay đổi cho cả một ngành, một lĩnh vực và tư duy của nhiều người? Theo tôi có một thứ khác, mạnh mẽ hơn nhiều và mang lại giá trị lớn lao hơn nhiều – đó là đam mê khám phá không giới hạn. Nó là một dạng động lực kinh khủng để tạo ra một thứ gì đó ý nghĩa. Có lẽ nên lấy một ví dụ cụ thể về việc này: Pep Guardiola.
Tôi đã đọc 2 cuốn hồi ký cực kỳ hay của hai lãnh đạo xuất sắc, hai nhân cách lớn là Sir Alex Ferguson và Carlo Ancelotti. Cứ nghĩ sẽ khó có người thứ 3 chen vào cho đến khi đọc về cuộc đời huấn luyện viên chen đặc các đoạn viết rất hay về cuộc sống nội tâm của Pep Guardiola. Về tài năng, khó có thể nói ai hơn ai vì mỗi người hay một kiểu. Nhưng nếu nói về trường phái bóng đá, đúng hơn là triết lý bóng đá, dấu ấn của Pep thực sự rất khác biệt về dấu ấn riêng và tầm vóc ảnh hưởng.
Điều kinh ngạc về triết lý huấn luyện, đúng hơn là văn hoá bóng đá của Pep là mức độ tiến hoá không ngừng và thích ứng liên tục ở các môi trường bóng đá khác nhau (Tây Ban Nha, Đức, Anh) và ở những clb có yêu cầu thành tích lẫn cá tính khốc liệt (Barca, Munich, Man City).
Don Carlo, Sir Alex hay thế hệ mới như Klopp hay Conte đều là những nhà chiến lược xuất sắc, nhưng để gọi là là triết gia, có lẽ Pep Guardiola đậm nét riêng về cực đoan trường phái. Hình mẫu nhà hiền triết, đúng rồi, đậm đà và đúng đến từng tế bào, đến từng dòng huyết quản trong con người của Pep.
Nhà hiền triết có một lý tưởng, một mục đích sống khám phá không ngừng thế giới quanh họ. Trong mô tả hình mẫu thương hiệu (Brand Archetype) khi nhấn mạnh bản sắc riêng của The sage (hoặc the philosopher) các nhà tâm lý học đã ghi rõ mục đích sống của họ là tìm kiếm sự thật và khao khát tìm thấy tự do trong sự thật: “the truth will set you free”. Cuộc đời của the sage mải miết đi tìm sự thật, khám phá chân lý của thế giới xung quanh họ.
Với Pep Guardiola, mỗi một điểm đến đều là một trạm dừng để ông hiện thực hoá, để thách thức vượt giới hạn chính triết lý của mình. Và cũng là cách ông khám phá và sống cuộc sống của chính mình. Sự đóng góp của người đàn ông xứ Catalan này không chỉ nằm ở thành tích đồ sộ và những trận cầu giải trí đỉnh cao. Điều lớn lao ông ta làm được cho bộ môn túc cầu giáo là giúp cho bóng đá đẹp hơn, đáng thưởng lãm hơn và nhìn rộng hơn, những nhà quản trị không phải lĩnh vực bóng đá cũng học được nhiều điều từ con người này.
“The truth will set you free”
Tôi thực sự mê triết lý này (câu nói trong Kinh Thánh). Nó là “truth” và “freedom”. Hai từ khoá mạnh mẽ và có tính ảnh hưởng tới loài người và mỗi cá nhân. Mọi thứ đều có thế có giới hạn. Nhưng khám phá sự thật của tri thức là không giới hạn. Có tri thức là có tất cả. Con người tiến hoá từ hồng hoang đến văn minh như ngày này là kết quả của hành trình khám phá cuộc sống xung quanh họ. Dừng khám phá là dừng tiến hoá. Trong lĩnh vực quản trị, một nhà lãnh đạo, một nhà quản lý, một người làm nghề tư vấn như mình sẽ cảm nhận được sự tự do khi đã đi đến nơi đến chốn, hiểu sâu sắc một vấn đề. Feeling of freedom là cảm giác tuyệt vời chỉ có được sau những hành trình dài, gian khổ nhưng đầy thú vị của đam mê khám phá.
Nhớ buổi thuyết trình brand strategy đã lâu rồi cho công ty luật hàng đầu Việt Nam YKVN, bác chủ tịch nhận xét thế này: trích dẫn các framework về thương hiệu của Mỹ là chuẩn rồi, nhưng sao không phát triển framework của chính bạn? Sau rất nhiều năm, kể từ nghe câu nhận xét đầy ám ảnh đó, đến nay có thể đôi chút tự hào về brand framework của chính mình phát triển được. Sự ghi nhận của những CEO và CMO giỏi có tư duy logic biện chứng cao là một nguồn động viên to lớn với tôi và các cộng sự. Mình là hạt cát bé tí so với đại dương trí tuệ và đóng góp của những con người xuất sắc đi trước. Nhưng ít nhất cũng có một hạt cát riêng từ nỗ lực của hành trình khai phá sự thật của tri thức.
“The truth will set you free”.
