Có rất nhiều tác phẩm về đề tài thánh Thomas hoài nghi, nhưng không có bức nào nổi tiếng như bức tranh của Caravaggio, người trong cuộc đời mình đã vẽ rất nhiều tác phẩm để đời theo chủ đề tôn giáo.
Hãy nhìn vào ngón tay của người đàn ông ấy, đang chọc vào phần rách ở sườn của một người đàn ông khác, trong khi hai người đàn ông khác đang đứng nhìn. Họ ăn mặc thật giản dị và mặt của người đàn ông chọc ngón tay ấy thể hiện sự ngạc nhiên và kính phục.
Đấy không phải là những người bình thường trong kiệt tác có tên “Sự nghi ngờ của thánh Thomas” (1603) của danh họa Caravaggio (1571-1610). Người đàn ông có khuôn mặt kinh ngạc ấy là thánh tông đồ Thomas, hai người đang đứng nhìn ngay cạnh là các thánh tông đồ khác, trong đó một người là Peter. Còn người cầm tay Thomas để chọc vào chính sườn mình là Chúa Jesus.
Trong bức tranh ấy, Caravaggio đã tái hiện một câu chuyện rất nổi tiếng trong kinh Tân Ước, chuyện về Chúa phục sinh và về việc thánh Thomas, một người rất bi quan, luôn buồn rầu, rất hay hoài nghi, đã không tin về sự trở về ấy. Câu chuyện ấy đã trở thành đề tài sáng tác nghệ thuật của rất nhiều nghệ sĩ lớn, trong đó có Caravaggio.
Sách Phúc âm của thánh tông đồ John chép rằng, ngày Chúa sống lại từ cõi chết 3 ngày sau khi bị đóng đinh trên cây thập giá, ngài đã gặp các tông đồ, trừ Judas, vì Judas đã chết, và Thomas, vì ông không có mặt.
Vì vắng mặt, nên Thomas cũng không tin các tông đồ khác khi họ nói, họ đã gặp Jesus và ngài vẫn hằng sống. Thomas nghi ngờ điều đó. Phúc âm John 20:25 viết rằng, Thomas đã nói: “Nếu tôi không thấy dấu đóng đinh nơi tay Người, và tra tay tôi vào lỗ đinh và cạnh sườn Người, tôi sẽ không tin”.
Thomas là thế đấy, dường như ông không có đức tin. Nhưng Chúa cho ông một cơ hội, và tám ngày sau, ngài hiện đến.
Ngài nói với Thomas: “Thomas, hãy đặt ngón tay anh vào đây. Hãy nhìn xem tay Thầy. Hãy đưa ngón tay anh tra vào cạnh sườn Thầy. Và đừng cứng lòng nữa, nhưng hãy tin” (John 20:27).
Thomas làm thế, và trong khoảnh khắc ngỡ ngàng ấy, với hai tông đồ khác đang chứng kiến, mọi sự hoài nghi của ông tan biến, từ một kẻ chối Chúa, Thomas trở thành một người tuyên xưng Chúa. Ông thốt lên: “Lạy Chúa của con và là Thiên Chúa của con…” (John 20:28).
Chứng kiến cảnh ấy, Jesus nói: “Bởi thấy Thầy, anh đã tin. Phúc cho những ai không thấy mà vẫn tin” (John 20:29).
Trong một cách diễn đạt rất khác với nghệ thuật thời ấy khi tái hiện các cảnh của Tân Ước liên quan đến Chúa Phục sinh, Caravaggio đã vẽ ngài một cách giản dị nhất, không có vầng hào quang trên đầu như thường thấy, và ngài đang vén áo cho một vị tông đồ chọc vào người mình.
Người ấy, cùng với hai tông đồ khác, có dáng vẻ thô kệch, Thomas thì có hành động hơi thô lỗ, hai vị kia nhìn rất tầm thường.
Nhưng đấy chính là cách thể hiện của Caravaggio, nổi tiếng thời ấy với nghệ thuật chiaroscuro (lấy sáng từ một phía trên nền đen thẫm) và tạo kịch tính bằng hành động của các nhân vật.
Nhờ thế, cả bốn người trong tranh trở nên gần gũi, trần tục với người xem. Chúa đã xuất hiện bằng xương bằng thịt chứ không phải là một linh hồn, và sự sống lại của ngài là sự thực, như một điều nhiệm màu.
Có rất nhiều tác phẩm về đề tài thánh Thomas hoài nghi, nhưng không có bức nào nổi tiếng như bức tranh của Caravaggio, người trong cuộc đời mình đã vẽ rất nhiều tác phẩm để đời theo chủ đề tôn giáo.
Nhiều tác giả chỉ vẽ thánh Thomas chỉ tay vào vết rách trên sườn của Chúa, nhưng không một ai thể hiện một cách mạnh mẽ như Caravaggio, với việc Chúa cầm bàn tay của Thomas để vị tông đồ chọc cả ngón tay vào vết thương do bị một tên lính La Mã đâm ở sườn của ngài.
Các sử gia nghệ thuật cho rằng, Caravggio đã mượn cách thể hiện tương tự trong bức tranh khắc của Albrecht Durer cách đó gần một thế kỷ.
Caravaggio qua đời khi chưa đầy 40 tuổi, để lại phía sau một sự nghiệp lẫy lừng và một cuộc đời đầy rắc rối.
Là hoạ sĩ tiền phong của trào lưu Baroque mới nổi để thoát khỏi ảnh hưởng của trào lưu Kiểu cách cuối thế kỷ 16, Caravaggio đã ảnh hưởng đến phong cách của rất nhiều hoạ sĩ lớn của thế kỷ 17 như Rubens, Bernini, Jusepe de Ribera và Rembrandt.
Nhà nghiên cứu Bernard Berenson từng viết: “Ngoại trừ Michelangelo, không một hoạ sĩ Ý nào có ảnh hưởng lớn như Caravaggio”.
Hiện bức tranh “Sự nghi ngờ của thánh Thomas” (kích thước 1,07 x 1,46 m) đang được trưng bày trong cung điện Sansoucci ở thành phố Potsdam, Đức.
Nếu yêu thích hội họa, bạn nên tìm hiểu về Nghệ thuật ngắm tranh: Chỉ cần trong sáng mà thấy! để từng bước học cách thưởng thức một tác phẩm. Trong trường phái tranh cực thực, một danh họa đang rất được quan tâm hiện nay, đó chính là Họa sĩ Lãnh Quân và những bức tranh cực thực giá triệu USD. Còn đây là 10 bức tranh đắt nhất thế giới bạn cần biết, đừng bỏ lỡ nhé.
