Wabi sabi là điểm đáng chú ý và đặc trưng nhất của vẻ đẹp truyền thống Nhật Bản, và nó gần như chiếm vị trí tương tự giống đền Pantheon trong văn hoá Hy Lạp phương Tây nếu xét về khía cạnh cái đẹp lý tưởng và sự hoàn hảo.
Từ quan điểm thẩm mỹ, kiến trúc, phong cách thiết kế nội thất Wabi sabi cho đến thơ ca, hội hoa, nghệ thuật cắm hoa, tiệc trà, đồ gốm… của người Nhật Bản đều chịu ảnh hưởng của Wabi sabi.
Mọi vật đều có số phận tự nhiên và Wabi sabi chính là học cách chấp nhận tinh thần đó.
Wabi sabi là gì?
Wabi sabi là phong cách sống đặc trưng trong văn hóa Nhật Bản, phong cách này muốn truyền tải đến người sử dụng hãy sống là chính mình, không tô vẽ, không khoác lên mình tấm áo hào nhoáng vô thực.
Theo văn hóa Nhật Bản, /Wabi-sabi/ nghĩa là tìm kiếm những thứ không hoàn hảo, tôn vinh những thứ cũ kỹ và vô thường. Wabi-sabi khiến chúng ta nhận ra giá trị của lối sống đơn giản và thuận tự nhiên.
Đôi khi, chính những khoảng không tĩnh lặng lại mang đến cảm giác yên bình và hạnh phúc.
Nguồn gốc của phong cách Wabi sabi
Có khởi nguồn từ phương pháp Thiền của đạo Phật ở thế kỷ 12 và sau đó phát triển mạnh mẽ qua nghi thức trà đạo của thiền sư Sen no Rikyu, Wabi Sabi dần được yêu mến trong quan niệm thẩm mỹ của xứ sở hoa anh đào.
Wabi sabi gồm 2 vế cấu thành:
- /Wabi/: cuộc sống đơn sơ, giản dị và khiêm tốn về vật chất. Nó còn bao hàm sự tĩnh lặng điềm nhiên của thiên nhiên mang đến chiều sâu và nhẹ nhàng trong tâm hồn.
- /Sabi/: thời gian khiến những đồ vật giá trị hơn, những đường sứt mẻ, nếp nhăn, hay vết hằn chỉ chứng tỏ chúng đã có quãng đời được chủ nhân yêu mến.
Đặc trưng của Wabi sabi
Theo Leonard Koren, đặc điểm nổi bật của Wabi sabi có thể nói tới là:
Wabi sabi là điểm đáng chú ý và đặc trưng nhất của vẻ đẹp truyền thống Nhật Bản, và nó gần như chiếm vị trí tương tự giống đền Pantheon trong văn hoá Hy Lạp phương Tây nếu xét về khía cạnh cái đẹp lý tưởng và sự hoàn hảo.
(Wabi-sabi is the most conspicuous and characteristic feature of what we think of as traditional Japanese beauty and it occupies roughly the same position in the Japanese pantheon of aesthetic values as do the Greek ideals of beauty and perfection in the West).
Wabi sabi xuất hiện như một luồng gió mới đối lập với các xu hướng trang trí hiện đại – đặt nặng sự xa hoa và sử dụng các vật liệu quý hiếm để thể hiện quyền lực của phương Tây.
Wabi sabi hướng đến sự đơn giản, tiết chế và luôn trân quý những vẻ đẹp nguyên bản của vạn vật, nhằm truyền tải rằng mỗi cá thể sinh ra đều đẹp tự nhiên theo những gì tạo hoá ban tặng, không có cá thể nào là xấu cả, điều đó làm nên sức hút riêng.
Từ trung tâm là sự đơn giản và không hoàn hảo, những ý tưởng lấy cảm hứng từ Wabi sabi mở rộng sang nhiều lĩnh vực nghệ thuật, bao gồm cả kiến trúc, như:
- Honkyoku (âm nhạc shakuhachi truyền thống của các tăng nhân Thiền tông lang thang)
- Ikebana (nghệ thuật cắm hoa)
- Các khu vườn Nhật Bản, vườn thiền và bonsai (những khu vườn nhỏ trong khay)
- Thơ Nhật Bản
- Gốm Nhật Bản: đồ gốm Hagi, đồ gốm Raku
- Tiệc trà Nhật Bản
Đặc điểm của thẩm mỹ Wabi sabi bao gồm:
- Sự bất đối xứng (asymmetry)
- Sự không bằng phẳng (roughness)
- Sự lược giản hoá (simplicity)
- Sự cần kiệm (economy)
- Sự khắc khổ (austerity)
- Sự khiêm nhường (modesty)
- Sự gần gũi (intimacy)
- Sự am tường tính nguyên vẹn đơn sơ mà cách tự nhiên và vạn vật vận hành.
Wabi sabi tùy thuộc vào cảm nhận và trải nghiệm của bản thân, điều quan trọng là bạn nắm bắt được tinh thần chủ đạo qua những đặc điểm dưới đây!
Wabi sabi – vẻ đẹp từ trong những điều bình thường nhất
Đến với Wabi sabi, mọi người học cách quan sát và tìm sự thú vị, nét quyến rũ và vẻ đẹp ở những điều thông thường nhất. Hoa nở vào mùa xuân, lá úa vào mùa thu, cây cối lớn nhanh và già đi theo thời gian.
Wabi sabi có thể thay đổi nhận thức của chúng ta về thế giới đến mức một vết nứt hoặc vết rạn ở một chiếc bình, hay gỗ đã bóc vỏ, giấy bị nhàu đi và vải bị phai màu… cũng khiến cho chúng trở nên thú vị hơn trước mắt ta.
Với Wabi sabi, sự đơn giản chính là chìa khóa!
Wabi sabi không còn bị thao túng bởi vật chất. Trong phong cách này, người ta đề cao sự bền bỉ với thời gian và công năng.
Họ không mua sắm quá đà trong căn nhà của mình. Mọi thứ được tiết chế ở mức vừa phải, đủ dùng. Họ không vứt bỏ đi những gì trầy xước, nứt vỡ mà hàn gắn chúng và để chúng tiếp tục nhiệm vụ của mình.
Sự đơn giản trong Wabi sabi mang hàm ý muốn ta giảm bớt những gánh nặng trong cuộc sống, và buông bỏ đi những lo âu.
Phong cách thiết kế Wabi sabi – độc đáo từ sự không hoàn hảo của vạn vật
Phong cách thiết kế Wabi sabi khiến chúng ta tìm kiếm vẻ đẹp trong những sự không hoàn hảo. Con người, luôn hướng tới vẻ đẹp hoàn hảo, không tỳ vết. Nhưng theo triết lý của người Nhật, vạn vật vốn dĩ là vô thường.
Mọi thứ đều có khuyết điểm, không có bất kỳ thứ gì là hoàn hảo tuyệt đối. Triết lý đó đã được người Nhật thể hiện trong Wabi sabi qua nội thất bất đối xứng (asymmetry) hay sự không bằng phẳng (roughness).
Những lỗi trong quá trình xây dựng, hay những vết nứt khi nung, các tác phẩm nghệ thuật nguyên bản với những sắc độ không đều, đầy ngẫu hứng, khiến vật dụng có trở nên độc đáo. Điều này làm nên sự đắt giá của đồ vật.
Sự giữ nguyên mộc mạc này của Wabi sabi nhằm truyền tải ý nghĩa hướng tâm hồn đến những điều chân thật, sống là bản ngã của chính mình ngay từ khi mới sinh ra.
Trong thiết kế nội thất hiện đại, những món đồ mới được đánh bóng hoàn hảo, những chiếc ghế văn phòng hiện đại, gỗ công nghiệp trơn láng… không phải là tinh thần của phong cách thiết kế Wabi sabi.
Mà đôi khi chỉ là những chiếc ghế không vuông vức vì được gọt đẽo bằng tay, những nhành cây khô tự ép, đồ gốm sứt mẻ, những chiếc túi cầm tay đã qua sử dụng hơi bong tróc, những tác phẩm nghệ thuật có một không hai (có thể là bức vẽ của trẻ con hay một bức tượng điêu khắc nguyên bản).
Phong cách nội thất Wabi sabi – linh hồn là sự tiết chế
Đối với phong cách nội thất Wabi sabi thì sự tiết chế là một trong những nguyên tắc cơ bản nhất. Đó là sự trải nghiệm của quy luật vạn vật vô thường trong thời gian và không gian. Vạn vật không bao giờ có được sự vĩnh cửu, trường tồn, tất cả đều phải thay đổi theo thời gian.
Những thứ vật chất xa hoa là điều bạn không thể mang theo bên mình khi chết đi, mà đó là những trải nghiệm và khoảng thời gian hạnh phúc có được lúc tuổi trẻ.
Không chỉ tiết chế trong vật dụng, phong cách nội thất Wabi sabi còn mang ý nghĩa gạt đi những thứ nhen nhóm trong ta lòng đố kỵ như tiền bạc, danh vọng, sự thăng tiến bất chấp… hay những lời nói không hay khi tức giận. Bạn bị mắc kẹt trong cuộc sống vật chất và mong muốn trở về với những giá trị gần gũi, an yên.
Kiến trúc Wabi sabi – nét mộc mạc toát ra từ vật liệu tự nhiên
Các vật liệu hữu cơ là “nguyên liệu” chính của phong cách kiến trúc Wabi sabi. Giống như dòng suối đang chảy, như như nhánh cây mọc từ thân, như những mỏm đá gồ ghề, thiên nhiên sẽ cho bạn những trải nghiệm tự nhiên nhất, để tâm trạng người sở hữu luôn được bình an và hạnh phúc.
Đó có thể là những tấm gỗ mộc, những tảng đá nguyên khối, kim loại thô, vải dệt thô, thổ cẩm sợi tự nhiên, hay đất sét. Đây là những chất liệu có thể truyền thải thông điệp về lịch sử tiến hóa theo thời gian.
Những món đồ được làm bằng tay thủ công cũng được xem là vật liệu “tự nhiên” vì chúng chúng đều là những vật phẩm trang trí có cảm xúc, chất chứa sự chân thành đến không gian sống, một chiếc ly uống trà của nghệ nhân Nhật Bản, một bộ đồ nhuộm bằng chàm của đồng bào miền Bắc, những chiếc áo bằng vải linen, len dệt bằng tay của mẹ, đồ các đồ đan lát mây tre của ông bà… ẩn sau nó là những câu chuyện mang đến chiều sâu trong tâm hồn.
Màu sắc, ánh sáng nhẹ nhàng như tan ra cùng không gian
Đó là màu sắc từ thế giới tự nhiên nơi mọi vật sống hài hoà với nhau, mang lại sự bình yên, tĩnh lặng, không tranh chấp. Các tông màu theo phong cách này thuộc kiểu màu lặng không có nhiều hiệu ứng sặc sỡ mà ngược lại tạo ra sự khuếch tán lớn và chìm hẳn vào không gian.
Bạn có thể tìm thấy Wabi sabi rõ rệt nhất trong những bảng màu trung tính như màu be, màu đất hay xám nâu. Cũng giống như bản chất nguyên bản của nó, đây là màu của thiên nhiên, màu của đất cát, gỗ mục, màu của lớp vỏ cây đã sần sùi.
Ánh sáng cũng vậy, lốm đốm, dịu nhẹ, khuếch tán ra không gian, từ nến và lửa. Màu sắc và ánh sáng thư thái và bình an như để gột rửa sầu lo, giúp ta đạt đến trạng thái tĩnh tâm bình lặng.
Tỷ lệ và góc nhìn tạo nên những khoảng không tịnh vắng
Wabi sabi là tìm thấy sự bình yên, thinh lặng trong cái thiếu vắng về vật chất. Chính vì vậy những khoảng không đóng vai trò vô cùng quan trọng, sẽ không có một không gian nào vô nghĩa.
Bước vào ngôi nhà phong cách Wabi sabi, bạn sẽ bị choáng ngợp bởi những khoảng trống về chiều cao, độ rộng và sự thoáng đãng. Bạn có bao giờ cảm thấy mất mát khi nhìn vào những không gian trống rỗng chưa? Những khoảng trống về không gian luôn cho ta những cảm giác mạnh mẽ hơn là một không gian đủ đầy.
Các khoảng trống được tạo ra kết hợp cùng nguồn ánh sáng tràn qua các ô cửa đem lại cảm giác thoáng đãng, dễ chịu nhưng cũng ngập tràn sinh khí.
Bạn đánh giá thế nào về phong cách sống Wabi sabi của người Nhật Bản, hãy chia sẻ bài viết và nói nên cảm nhận của mình nhé!
Còn đây là Phong cách nội thất Japandi: Xu hướng nổi trội của thập kỷ tới.
Hãy tham khảo thêm về các phong cách sống khác: Phong cách Indochine, Phong cách Hygge và Phong cách Cottagecore.
