Tình dục là một trong những chủ đề lâu đời nhất của lịch sử nghệ thuật, nhưng theo hoàn cảnh và thời đại mà cách nhìn nhận của con người cũng khác nhau. Đặc biệt ở thế kỷ 21, tình dục bỗng trở thành vấn đề nóng được thế hệ mới đào sâu và nghiên cứu.
Những bức chân dung về tình dục không chỉ phô diễn niềm vui hay kích thích, mà đi cùng diễn tiến lịch sử, định kiến xã hội, chính trị,… tình dục bỗng trở thành một trong những chủ đề khó giải quyết nhất trong nghệ thuật ngày này.
Kiểm duyệt gắt gao
Nhiều nghệ sĩ sáng tác về tình dục và gợi tình-khiêu dâm hiện phải đối diện với sự kiểm duyệt gắt gao trên các phương tiện truyền thông xã hội, cùng đó là cách những ứng dụng và thiết bị kỹ thuật số đang có xu hướng phức tạp hóa mối quan hệ giữa chúng ta và cơ thể thực.
Các nghệ sĩ chuyên về chủ đề này thường chọn khắc họa những người mà họ biết và tin tưởng lẫn nhau, nhưng bằng nào đó, vẫn có khả năng xảy ra không ít vấn đề liên quan đến quyền lực, đồng ý và kiểm soát. Mặc dù nghệ thuật về tình dục không nhất thiết mô tả quan hệ tình dục, nhưng xuất hiện khá nhiều phản ứng của khán giả trước những gợi ý tình dục là thô thiển, khiêu dâm hay xấu hổ.
Thách thức của “không khoan nhượng”
Trong nhiều thế kỷ, khi đề cập đến tình dục, các nghệ sĩ đồng tính và nữ nghệ sĩ đã sử dụng chiến lược gây sốc, tức sử dụng hình ảnh bạo lực hoặc cực đoan gây sửng sốt. Trong vài thập kỷ qua, các nghệ sĩ như Betty Tompkins, Marilyn Minter, Zanele Muholi, Rotimi Fani-Kayode và Joan Semmel,… đã tiên phong dẫn dắt chủ đề này theo khuynh hướng đương đại bằng cách tạo ra các tác phẩm không khoan nhượng với góc nhìn trực diện, thẳng thắn.
Với những nghệ sĩ ngày nay, dựa trên các ý tưởng của thế hệ trước, tình dục trở thành chủ đề vừa phong phú vừa phức tạo. Nó là phương tiện để thẩm vấn cách chúng ta nhìn nhận và đối xử với cơ thể, đặc biệt là cơ thể dưới góc nhìn nam giới.
Vẽ chân dung tình dục cuối cùng nhằm nhấn mạnh sự tự do, điều này thậm chí trở nên phù hợp hơn với những biến động xã hội và đại dịch trong năm qua.
Nhìn nhận của nam giới
Doron Langberg, một họa sĩ sinh sống và làm việc ở New York cho hay: “Hình ảnh tình dục là cốt yếu trong công việc của tôi. Tôi đã từng vẽ những bức tranh nhỏ bằng than chì từ những đoạn phim sex. Vào thời điểm ấy, tôi không thực sự nghĩ về lý do vì sao tôi làm vậy. Đối với tôi, đó là cuộc khám phá chính thực và là cơ hội để làm việc với cơ thể mình yêu thích. Nhìn lại, tôi nhận ra điều hạn chế không phải là sự kỳ quặc, mà là nhận thức của xã hội về sự kỳ quặc. Làm việc với hình ảnh rõ ràng là cách để tôi truyền đạt tính kỳ lạ mà tôi trải nghiệm, chứ không phải như người ta nói với tôi.”
Langberg nắm bắt khá tinh tế cách chuyển động của xác thịt, cho dù đó là một cặp đôi đang hân hoan say đắm, một người tình đang ngủ khỏa thân hay một người bạn đang ngồi trên ghế,… Mỗi hình ảnh đều thể hiện sự thân mật và dễ bị tổn thương theo cách riêng.
Langberg lưu ý: “Tình dục đồng tính thường bị xoi mói đến mức ngay cả một biểu hiện nhẹ nhàng như nắm tay trên phố cũng có thể bị buộc tội.” Bởi vậy, với nhiều nghệ sĩ, bằng cái nhìn trực diện, tình dục là cách đòi quyền trở thành khán giả của chính mình, để bình thường hóa ham muốn của mình và không tránh né.
Chính Langberg cũng làm mẫu cho họa sĩ Jenna Gribbon, người đang thực hiện triển lãm tiếp theo vào mùa Xuân năm nay. Phần lớn tác phẩm chân dung của cô tập trung vào những người gần gũi nhất. Đối tác của Gribbon luôn cảm thấy thoải mái khi trở thành “nàng thơ” của cô. Tập trung cận cảnh thân mật, những bức vẽ mô tả khoảnh khắc rất đời tư của con người.
Một trong những bức tranh sơn dầu gần đây của Gribbon mang tên “Objectified in Boxers (2020)” thể hiện đối tác của cô với mái tóc xõa, tay đút túi, mặt cụp xuống, mỉm cười, không mặc gì ngoài chiếc quần đùi.
“Bạn không thể tránh hoàn toàn sự phản cảm khi miêu tả một cơ thể khỏa thân, vì vậy, tốt nhất là phải thừa nhận điều đó và tiếp tục. Nếu có thể nhận thức bằng góc nhìn khách quan thì sẽ thú vị hơn. Tôi đã miêu tả ham muốn cơ thể của một người phụ nữ dưới góc nhìn của một người phụ nữ khác. Đó là điều mà chúng ta vẫn thấy rất ít về mặt văn hóa. Tôi đã nghĩ về sự khêu gợi của các nghệ sĩ nam và đôi khi cảm thấy ghen tỵ. Tôi tự hỏi tại sao chúng tôi không thể làm điều đó?” – Gribbon chia sẻ.
Cộng đồng LGBTQ+
Thực tế, sáng tác tình dục thường bị chi phối dưới góc nhìn nam giới. Nhưng ở thập niên này, khi cộng đồng LGBTQ+ phát triển và dần được nâng đỡ, nghệ thuật sẽ đón nhận những vấn đề tình dục ở khía cạnh đa dạng hơn.
Thay vì chỉ trích sự khiêu dâm bằng định kiến xã hội sẵn có trong cá nhân, chúng ta vốn có thể giải phóng suy nghĩ cực đoan này để đón nhận chúng ở một bình diện rộng lớn hơn, cởi mở hơn, nhận xét mang tính cải tiến thay vì phán xét nhằm gây mâu thuẫn.
Như nghệ sĩ da màu Tiffany Alfonseca, công việc của cô tập trung vào việc bình thường hóa cơ thể da màu khi một người có hành vi tình dục hoặc chia sẻ khoảnh khắc thân mật với người thân yêu, bất kể giới tính của họ là gì.
Còn James Bartolacci nhấn mạnh về sự cô đơn trong tình yêu và tìm kiếm tình dục trong thế kỷ 21. Anh sẽ có buổi trình diễn với Taymour Grahane Projects ở London trong mùa Xuân này. Trong các cảnh hộp đêm dựa trên kinh nghiệm tiệc tùng của anh ở New York, Bartolacci nhận thấy sự thôi thúc khiêu dâm là chất xúc tác của các kết nối, cho dù đó là hình ảnh tụ tập trên sàn nhảy hay khao khát một người tình… Trong một tác phẩm mới, Bartolacci nhấn mạnh cảm giác hồi hộp quen thuộc khi một bàn tay một người lạ chạm vào vài người khác. Đó là cử chỉ đơn giản nhưng có ý nghĩa rất nhiều.
Bartolacci chia sẻ rằng bản thây bàn tay có thể tạo ra những hành động gợi cảm, và việc nhìn chằm chằm vào cơ thể người khác là một dạng của sự mãn nhãn. “Tôi thấy sự gợi tình sống động trong các tác phẩm của mình. Màu sắc đậm và bão hòa, giống như đèn laze trong các hộp đêm, báo hiệu rằng bạn đang thực sự bước vào một không gian tách biệt khỏi cuộc sống hàng ngày…”
Tương tự như vậy, các bức tranh của nghệ sĩ Oh de Laval liên quan đến ham muốn tình dục, phẫn nộ, bạo lực, tuyệt vọng và hạnh phúc. Mỗi cảm xúc đều đóng vai trò biểu đạt trong khoảnh khắc mà chúng mắc kệt giữa “xã hội văn minh”, nơi con người cố bỏ lơ phần hoang dã của chính mình.
Nhìn chung, các nghệ sĩ khám phá đề tài tình dục và gợi tình đang thay đổi hoàn toàn diễn ngôn khỏi những cung cách cổ hủ, nhằm hướng đến một phạm vi tình dục tự do hơn nhưng không bị cực đoan. Tuy nhiên, đây hãy còn là một câu chuyện rất dài!
Xem thêm
–
TẠP CHÍ MENBACK
