Khi gặp bất kỳ chuyện gì trong cuộc đời, ai mà bình tâm nhìn lại mình, trách mình trước thì đã khai mở được con mắt tuệ.
Hồi nhỏ, đúng vào dịp Tết, sau khi được lì xì xong, tôi ngồi hí hửng đếm tiền được vài chục gì đấy, rồi kiếm chỗ giấu hehe. Xong rồi, có đứa em họ qua chơi, tôi với nó chơi một lúc thì tôi khoe, ê tao có tiền lì xì nhiều lắm nè, dẫn nó vào xem chỗ giấu, đem ra 2 đứa cùng đếm rồi cất vào chỗ cũ.
Chiều chiều, nó về được một lúc rồi, tôi mới vào chỗ giấu để đếm lại cho đỡ ghiền… mới thấy cái bao lì xì đựng tất cả tiền biến đâu mất… thế là khóc, chạy ra méc Mẫu thân, chắc con em họ nó lấy mất rồi.
Mẫu thân tôi cười hà hà, ai biểu giấu, không chịu được mẫu thân giữ giùm cho, rồi hỏi, sao con T nó biết chỗ mà lấy… thì tôi khúc khích, tại con khoe nó chỗ con cất! Mẫu thân vuốt đầu, cho lại một nửa tiền mất, còn nửa kia coi như bài học đầu đời.
Đến giờ tôi còn nhớ lời Mẫu thân nói hôm đó: người ta lấy tiền của con thì lỗi của người ta, nhưng con để hớ hênh, khoe trước mắt người ta, rồi làm người ta tham lên thì đó là lỗi của con. Nên làm gì cũng phải xem lại mình trước.
Thời đó, tôi cứ dạ dạ, chứ cũng chưa hiểu sâu sắc nhưng sau này va chạm những chuyện đời có hình tướng phức tạp hơn thì mới bắt đầu thấm hơn.
Hồi trước, nhà tôi lúc nào cũng có một cô giúp việc, ở chung nhà, mỗi cô thì giúp tầm 4-5 năm là cao. Mẫu thân thì không dạy gì tôi nhiều, chỉ suốt ngày dặn đi dặn lại 3 thứ, một trong 3 thứ đó là vụ không nên để tiền bạc hay thứ có giá trị hớ hênh trong nhà, vì đôi lúc, người ta túng quá thì phải lấy thôi. Khi điều kiện ngoại cảnh đủ thì lòng tham khó kiềm.
Tuy mẫu thân đã kỹ càng như thế nhưng không phải lúc nào cũng được 100%, vậy nên cũng đã có 3 lần bị mất tiền khá lớn trong nhà. Một lần quên khóa tủ, một lần giấu vàng trong gối ôm và một lần để một cọc 5 triệu ngay bàn mà quên bén đi.
Cả 3 lần thì đều 3 người khác nhau lấy, 2 lần do người giúp việc, một lần do người thuê nhà. Mẫu thân biết họ lấy nhưng không báo công an, chỉ âm thầm đuổi khéo họ đi từ từ, chia tay trong êm đẹp, với thời đó cũng chưa có camera để làm chứng cứ. Mẫu thân chỉ bảo tôi, phần nhiều là do lỗi của Mẹ, nên không trách người ta.
Trước tôi chưa hiểu thì tôi thấy sao Mẫu thân sống chịu đựng và nhịn nhục nhiều quá. Nhưng càng sau này, tôi trải qua đủ sâu trong chuyện kinh doanh, tình cảm, anh em, xã hội thì mới thấy Mẫu thân đã dạy tôi những bài học vô cùng đơn giản nhưng quý giá.
“Tiên trách kỷ hậu trách nhân”, là như thế.
Khi có bất kỳ chuyện gì xảy ra, trước tiên là trách mình trước, xem lại mình trước, rồi sau đó mới đến trách người. Câu này thì quá quen rồi, thậm chí do dân tình nhắc nhiều quá nên đâm ra nhàm, nhưng khi đi sâu được vào cốt lõi của nó rồi ứng dụng thuần thục vào cuộc đời thì mới thấy nó vi diệu thế nào.
Giả sử, vợ của các bạn cần tiền để mổ gấp, xoay tiền không ra, vô tình bạn đang làm thủ quỹ cho công ty A, mà quy trình kiển soát của công ty lại lỏng lẻo. Điều kiện đầy đủ thì bạn phải ‘tham’ thôi… mượn tạm rồi trả từ từ sau.
Tham này tuy cứu vợ cứu con nhưng cũng là tội rồi, nhưng nếu ai là chủ hay giám đốc công ty đấy thì cũng nên tự xem lại, là quy trình kiểm soát thế nào mà để một người có thể lấy đi số tiền lớn mà không ai biết sớm nhất có thể. Nên là người quản lý giỏi thì đừng cho người ta có điều kiện tham.
Lòng người thì ai cũng tham cả, chẳng qua là hàm lượng tham ít hay nhiều thôi. Dù ít, mà điều kiện thuận lợi quá hay cả khắc nghiệt quá thì họ vẫn sẽ tham thôi. Nếu bạn đang bị yang hồ đòi nợ, hay nghiện mai-thúy quá rồi, thì cái tâm tham càng bộc phát dữ dội, cái gì cũng dám làm.
Đi làm kiếm sống, ai lợi dụng anh em, thì lỗi của người ta rồi, nhưng lỗi phần mình là tạo điều kiện để người ta say mê lợi dụng liên hồi. Vài lần đầu thì do mình còn bỡ ngỡ, chấp nhận được, còn trên 3 lần tương tự như thế là do lỗi mình thôi. Bạn phải nhớ, lòng tham của con người là vô đáy, người ta làm được một lần thì sẽ làm rất nhiều lần, non-stop.
Các chị, các cô có chồng đi ngoại tình, lăng nhăng, thì lỗi chắc chắn là thằng chồng rồi, nhưng nếu chị em nào nhìn sâu hơn một tý, thì một phần lỗi cũng có của mình trong đó.
Lỗi cơ bản nhất là, thằng đàn ông nào cũng có máu gái cả, không có tu thân và điều kiện ‘đủ’ thì nó phải tham gái thôi. Đã hiểu đàn ông sâu sắc thì, đừng có kỳ vọng vào đám đực rựa nhiều quá, hết lòng nhưng đừng kỳ vọng. Đừng tạo điều kiện thuận lợi để nó phạm lỗi, dù chị em không thể kiểm soát được ngoại cảnh toàn bộ nhưng phần nào mình tác động được thì nên làm.
Có một chị quen, hay nhắn tôi, chị ấy tài giỏi, xinh đẹp, khéo léo, nói chung là một mẫu hình phụ nữ lý tưởng, vậy mà thằng chồng vẫn ngoại tình. Chỉ hỏi tôi, chị có lỗi gì không em? Tôi cười, nếu chị thấy được cái lỗi của mình ở tầm này thì chị giác ngộ và tự do hoàn toàn.
Thật ra, dù mình đã cố gắng hết mức, nhưng họ vẫn tệ với mình thì đó là nhân-quả tuần hoàn thôi. Nói rõ hơn là phúc phần của mình trong chuyện vợ chồng không đủ để chuyển hóa đối phương. Còn hiểu sâu sắc nhân quả thì chị đã nợ ông chồng nhiều quá, nên nói lỗi ở đây là phước tích lũy của mình chưa đủ dày nên kết quả chỉ vậy thôi.
Nói dễ hiểu hơn, là trong quá khứ, mình đã gây lỗi quá nhiều nên giờ cái ‘quả’ trổ ra nhưng phước phần ngay hiện tại (dù mình đang làm rất tốt) vẫn không đủ để bù đắp lại.
Người Ấn Độ cổ có một câu nói: “chúng ta chỉ kiểm soát được hành động, chứ không kiểm soát được kết quả.”
Nó đúng nếu chỉ xét trên một kiếp người, nhưng nếu xét trên nhiều kiếp thì tất cả ‘kết quả’ đều do chính tay chúng ta làm ra hết. Chẳng qua nếu chỉ xét trong một đời thì chúng ta thấy nhiều lúc, mình sống có sai, có lỗi gì đâu mà sao đời mình khổ quá.
Khi gặp bất kỳ chuyện gì trong cuộc đời, ai mà bình tâm nhìn lại mình, trách mình trước thì đã khai mở được con mắt tuệ. Vì nói cho cùng, mọi thứ xảy ra với chúng ta đều là nhân quả cả thôi, mọi người đến với chúng ta (dù tốt hay xấu) cũng là nhân quả, cả việc cố gắng hết mình mà cũng không ra quả tốt thì cũng là nhân quả luôn.
Mà nhân-quả ai kiểm soát: là do mình. Muốn biết quả tương lai thế nào thì xem mình đã làm gì hôm nay. Muốn biết mình đã làm gì trong quá khứ thì xem lại quả đang diễn ra. Nhân quả ở tầng nhận thức sâu nhất, là thấy mọi thứ đã ‘hoàn hảo’ tuyệt đối rồi!
Người đến hại mình, người đến giúp mình, đều là do chính mình tạo ra các mối lương duyên đó trong quá khứ cả, không có gì tự nhiên đâu.
Hiểu đến mức này thì đừng trách người nữa, mà hãy biết cách trách mình, và hãy tự hiểu lấy mình.
Bạn sống ở quốc gia nào, hoàn cảnh sống ra sao, vợ con thế nào, công việc ra sao, thằng sếp thế nào, bạn bè ra sao thì đều do nhân-quả cả, mà đều do chính bạn đã làm nên, tích lũy nên.
Vậy thay đổi được không?
Câu trả lời là: Được!
Đó là bớt trách đời, mà hãy biết trách mình nhiều lên. Tu thân ngay bây giờ thì vòng nhân quả sẽ thay đổi từ từ, con mắt tuệ cũng dần dần sáng ra. Vì cuối cùng, bạn chỉ cần nhớ và tự nhắc mình mỗi ngày: mọi thứ đến với chúng ta đều chuẩn, vì tất cả đều chính từ tay chúng ta mà ra cả, nên trách ai bây giờ, trách mình thôi!
