Các thiết bị kỹ thuật số giờ đây giống như một loại chất gây nghiện mới, để rồi phụ huynh phải tìm cách làm thế nào để cai nghiện game cho con, người trưởng thành cũng phải tìm cách cai nghiện điện thoại.
Cách đây 15 năm, tôi đã từng chơi Võ lâm truyền kỳ 1 đến mức quên ăn quên ngủ. Nhưng chỉ sau 2 tháng tôi đã vứt xó nhân vật Thiếu Lâm level 40 của tôi sau khi bị các anh em Ngũ Độc làm chết đi sống lại không biết bao nhiêu lần.
Nhiều người khác thì không được may mắn như vậy. Họ đã đến tầm level 80+ và khi đó việc chơi Võ lâm truyền kỳ đã trở thành một phong cách sống.
Trước Võ lâm truyền kỳ, MU đã làm rộ lên phong trào chơi game online tại Việt Nam, nhưng chỉ tới Võ lâm truyền kỳ thì cơn điên loạn mới thực sự diễn ra. Có lẽ đây là ma túy điện tử đầu tiên phổ biến tại Việt Nam.
Tôi đã thấy một số bạn sinh viên Bách Khoa ở các quán net Lê Thanh Nghị sẵn sàng nghỉ học, chấp nhận học lại môn hoặc phải mài đũng quần tại trường này thêm vài năm để chơi game. Một số bạn bị trường đuổi học đã bắt đầu nghĩ đến việc tự tử hoặc chuyển sang lô đề hay cá độ đá bóng để kiếm thêm tiền ra quán net.
Giờ nhìn các bạn trẻ hơn chơi Liên Minh hay Liên Quân, và thỉnh thoảng được hỏi ý kiến làm thế nào để cai nghiện game cho con, cách “chữa” ông con hay ông cháu của bạn bè đã lậm game tới mức báo động, tôi chỉ có thể cho lời khuyên: hãy tạm dừng chơi game hai tuần tới một tháng.
Tại các quán net ở Khâm Thiên và Ô Chợ Dừa những năm 200x, tôi đã thấy những bạn nghiện game xuất thân từ những gia đình giàu có và có học vấn đại học hoặc hơn nữa, với hoàn cảnh gia đình êm ấm và hạnh phúc. Các bạn đó chơi game không phải để trốn tránh đói nghèo hay thất nghiệp, mà vì trong não họ có quá nhiều dopamine. Đây là một chất hóa học được não tiết ra với chức năng như một chất dẫn truyền thần kinh, liên quan đến cảm giác vui vẻ và phần thưởng.
Khi chúng ta làm điều gì đó mà chúng ta thích – như chơi trò chơi điện tử – não tiết ra một ít dopamine và chúng ta cảm thấy dễ chịu. Nhưng một trong những khám phá quan trọng nhất trong lĩnh vực khoa học thần kinh trong hàng chục năm qua là niềm vui và cảm giác đau được xử lý trong cùng một bộ phận của não và não chúng ta cố gắng rất nhiều để giữ chúng ở trạng thái cân bằng. Bất cứ khi nào nó nghiêng theo một hướng, nó sẽ cố gắng khôi phục lại sự cân bằng, mà các nhà khoa học thần kinh gọi là cân bằng nội môi, bằng cách nghiêng theo hướng ngược lại.
Ngay sau khi dopamine được tiết ra, não sẽ thích ứng với nó bằng cách giảm hoặc “điều hòa” số lượng các thụ thể dopamine được kích thích. Điều này làm cho não tự bình tĩnh lại bằng cách chuyển sang cảm giác đau, đó là lý do tại sao hạnh phúc thường đi kèm với cảm giác nôn nao hoặc buồn nôn. Nếu chúng ta có thể đợi đủ lâu, cảm giác đó sẽ qua đi và cân bằng được khôi phục. Nhưng có một xu hướng tự nhiên chống lại nó bằng cách quay trở lại nguồn cơn gây ra khoái cảm để tiếp tục tạo khoái cảm mới.
Nếu chúng ta duy trì việc tìm khoái cảm này bằng cách chơi game hàng giờ mỗi ngày, trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng, thì điểm cân bằng của não để đạt được khoái cảm sẽ thay đổi. Bây giờ chúng ta cần tiếp tục chơi game, không phải để cảm thấy thích thú mà chỉ để cảm thấy là người bình thường. Nói như các bạn nghiện heroin ở ngõ chợ Khâm Thiên gần chỗ tôi ở là “tăng đô”. Ngay sau khi chúng ta dừng chơi game, chúng ta gặp phải các triệu chứng phổ biến của hội chứng cai nghiện như bất kỳ chất gây nghiện nào: cảm giác lo lắng, khó chịu, mất ngủ, và thèm muốn được chơi game tiếp bằng mọi giá.
Bộ não của chúng ta đã phát triển sự cân bằng tinh chỉnh này qua hàng triệu năm, trong bối cảnh những thú vui thì luôn khan hiếm và nguy hiểm thì luôn hiện hữu. Vấn đề ngày nay là chúng ta không còn sống trong thế giới đó nữa. Thay vào đó, chúng ta đang sống trong một thế giới thừa thãi. Số lượng, sự đa dạng và hiệu lực của các loại thuốc gây nghiện và hành vi có tính tự tăng cường cao chưa bao giờ lớn hơn thế.
Ngoài các chất gây nghiện như đường và heroin/morphine/methamphetamine, còn có một loại nghiện điện tử hoàn toàn mới chưa tồn tại cho đến khoảng 20 năm trước: ôm điện thoại lên mạng xã hội cả ngày, nhắn tin, lướt web, mua sắm online và cờ bạc online. Các sản phẩm kỹ thuật số này được thiết kế để gây nghiện, sử dụng đèn nhấp nháy, âm thanh ăn mừng và số “like” để hứa hẹn phần thưởng lớn hơn bao giờ hết chỉ sau vài cú nhấp chuột.
Tuy nhiên, bất chấp việc tăng cường tiếp cận với tất cả các loại ma túy gây nghiện tạo cảm giác dễ chịu này, chúng ta vẫn đau khổ hơn bao giờ hết. Tỷ lệ trầm cảm, lo lắng, tự hành xác và tự tử đang gia tăng trên khắp thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia giàu có.
Theo Báo cáo Hạnh phúc Thế giới, xếp hạng 156 quốc gia dựa trên mức độ hạnh phúc của người dân, đa số người được phỏng vấn cho biết họ cảm thấy ít hạnh phúc hơn vào năm 2018 so với năm 2008. Nghiên cứu Gánh nặng bệnh tật toàn cầu cho thấy số ca trầm cảm mới trên toàn thế giới tăng 50% từ năm 1990 đến năm 2017, với mức tăng cao nhất ở các khu vực có thu nhập cao nhất.
Chúng ta đuổi theo dopamine không khác gì con chó đuổi theo cái đuôi của nó. Chỉ sau khi ngừng sử dụng loại thuốc đã chọn, chúng ta mới có thể thấy tác động thực sự của việc dùng chất gây nghiện đối với cuộc sống của chúng ta. Đó là lý do tại sao tôi đề nghị các cháu chơi game hãy bỏ game trong một tháng, đủ thời gian để não thiết lập lại cân bằng dopamine. Điều đó không hề dễ dàng.
Thằng cháu của bạn tôi rất ngạc nhiên khi đã cảm thấy tốt hơn so với trước, ít lo lắng và ít trầm cảm hơn. Nó thậm chí có thể quay lại chơi game mà không bị ảnh hưởng tiêu cực, bằng cách giới hạn nghiêm ngặt thời gian chơi không quá hai ngày một tuần, tối đa hai giờ một ngày. Bằng cách đó, cân bằng dopamine của não được khôi phục.
Nó giờ tự tránh những trò chơi điện tử quá hút khách, những trò chơi mà nó không thể ngừng chơi khi đã bắt đầu. Và nó hứa sẽ chỉ chơi game với bạn bè, không bao giờ chơi với người lạ online, để việc chơi game giúp tăng cường kết nối xã hội. Bản thân sự kết nối của con người với nhau cũng là một nguồn dopamine mạnh mẽ khác.
Không phải ai cũng chơi game, nhưng hầu như tất cả chúng ta đều nghiện kỹ thuật số theo những cách khác nhau, vì chúng ta đều dùng smartphone. Điều này giống như chúng ta đã có sẵn kim tiêm và ống tiêm, chỉ còn chờ lựa chọn dùng ma túy nào, tiêm vào ven nào mà thôi. Giảm bớt thời gian sử dụng điện thoại là rất khó, vì lúc đầu, nó khiến cân bằng cảm giác đau của não nghiêng về bên đau, khiến chúng ta cảm thấy bồn chồn và cáu kỉnh.
Nhưng nếu chúng ta có thể làm việc này đủ lâu, chúng ta sẽ có lợi khi dopamine trở về trạng thái cân bằng trong não. Tâm trí của chúng ta sẽ ít bận tâm đến cảm giác thèm muốn, chúng ta sẽ sống với thực tại nhiều hơn và cảm thấy hạnh phúc từ những niềm vui nho nhỏ bất ngờ trong cuộc sống.
Khám phá: Sharent là gì? Có nên khoe con trên mạng xã hội?
–
MENBACK.COM
