Nuôi dạy con là một hành trình đầy yêu thương, nhưng cũng không ít thử thách. Là cha mẹ, ai cũng muốn con mình hạnh phúc và thành công, nhưng đôi khi, chính những phản ứng tự nhiên của chúng ta lại vô tình gây tổn hại đến con.
Một thói quen phổ biến mà nhiều cha mẹ mắc phải là luôn cố gắng giúp đỡ giải quyết, sửa chữa mọi vấn đề cho con. Dù xuất phát từ tình yêu, thói quen này có thể khiến trẻ cảm thấy bị hiểu lầm, bị xem nhẹ hoặc không đủ khả năng tự mình vượt qua khó khăn. Cùng Menback tìm hiểu thói quen này là gì, tác động của nó đến con trẻ, và cách chúng ta có thể thay đổi để nuôi dưỡng con tốt hơn.
Phản xạ giúp đỡ là gì?
Khi con bạn buồn bã, thất bại hay gặp khó khăn, phản ứng đầu tiên của nhiều cha mẹ là nhảy vào giúp con giải quyết vấn đề ngay lập tức. Điều này có thể biểu hiện qua:
- Sửa chữa ngay lập tức: Khi con khóc vì một món đồ chơi bị hỏng, bạn vội vàng lấy keo dán hoặc mua món đồ mới thay vì để con đối mặt với cảm xúc của mình.
- Đưa ra giải pháp ngay lập tức: Khi con chia sẻ về một vấn đề, như bị bạn bè xa lánh, bạn vội vàng đưa ra lời khuyên (“Hãy thử chơi trò mới” hoặc “Cứ vui vẻ lên!”) thay vì lắng nghe.
- Ngăn con cảm nhận cảm xúc tiêu cực: Bạn cố gắng làm con vui lên ngay lập tức khi con buồn, thay vì để con trải qua và học cách xử lý những cảm xúc đó.
Dù những hành động giúp đỡ con này xuất phát từ tình yêu thương, chúng có thể gửi đi thông điệp rằng con không đủ khả năng tự mình vượt qua khó khăn, hoặc cảm xúc của con không thực sự quan trọng.
Tác động tiêu cực của việc “sửa chữa mọi thứ”
Theo Tiến sĩ Jeffrey Bernstein, tác giả của cuốn 10 Days to a Less Defiant Child, thói quen cố gắng sửa chữa mọi thứ trong hành trình nuôi dạy con có thể gây ra những tác động tiêu cực lâu dài:
1. Trẻ cảm thấy bị hiểu lầm hoặc bị xem nhẹ
Khi bạn vội vàng giúp con đưa ra giải pháp, con có thể cảm thấy cảm xúc của mình không được công nhận. Ví dụ, khi Jax, 7 tuổi, khóc vì mô hình Lego bị sụp, mẹ của cậu vội vàng lấy keo dán để sửa. Nhưng điều Jax thực sự cần là một người lắng nghe và nói: “Chà, điều đó thật khó chịu. Con có muốn thử xây lại cùng bố mẹ không?”
2. Làm giảm khả năng tự xử lý vấn đề
Trẻ cần cơ hội để học cách đối mặt với thất bại và giải quyết vấn đề. Nếu cha mẹ luôn “sửa chữa” thay con, trẻ sẽ không học được cách tự đứng dậy sau những khó khăn.
3. Gây ra cảm giác thiếu năng lực
Khi bạn luôn can thiệp để giải quyết vấn đề, trẻ có thể cảm thấy mình không đủ khả năng tự xử lý. Điều này có thể làm giảm lòng tự trọng và sự tự tin của trẻ theo thời gian.
4. Tăng nguy cơ bướng bỉnh hoặc né tránh
Thói quen giúp con tức thì khi xuất hiện vấn đề có thể khiến trẻ trở nên phụ thuộc vào cha mẹ hoặc tỏ ra bướng bỉnh, vì chúng cảm thấy không được lắng nghe. Tiến sĩ Bernstein nhấn mạnh rằng những hành vi bướng bỉnh thường là cách trẻ nói: “Bố mẹ không thực sự hiểu con.”
Làm thế nào để thay đổi?
May mắn thay, bạn hoàn toàn có thể thay đổi thói quen này để xây dựng một mối quan hệ lành mạnh hơn với con. Dưới đây là 4 cách thực tế mà Menback gợi ý:
1. Lắng nghe trước, hành động sau
Khi con chia sẻ một vấn đề, hãy tạm dừng và lắng nghe. Thay vì vội vàng đưa ra giải pháp, hãy nói những câu như: “Chà, nghe có vẻ khó khăn đấy. Con cảm thấy thế nào?” Điều này giúp con cảm thấy được thấu hiểu và khuyến khích con bày tỏ cảm xúc.
2. Đồng hành thay vì sửa chữa
Thay vì sửa mô hình Lego ngay lập tức, hãy ngồi xuống bên con và hỏi: “Con muốn thử sửa nó thế nào?” hoặc “Con có cần bố mẹ giúp không?” Điều này giúp con học cách tự tìm giải pháp và cảm thấy được hỗ trợ.
3. Cho phép con trải qua cảm xúc tiêu cực
Cảm xúc buồn bã, thất vọng hay tức giận là một phần tự nhiên của cuộc sống. Hãy để con trải qua những cảm xúc này và học cách xử lý chúng. Vai trò của bạn là ở bên con, không phải xua tan mọi cảm xúc tiêu cực.
4. Tự nhìn lại bản thân
Hãy tự hỏi: “Mình có đang cố gắng sửa chữa mọi thứ vì mình không chịu được khi thấy con buồn?” Đôi khi, chính nỗi lo lắng của cha mẹ khiến chúng ta vội vàng can thiệp. Học cách chấp nhận rằng con cần thời gian và không gian để trưởng thành sẽ giúp bạn thay đổi cách tiếp cận.
Kết nối là chìa khóa
Yêu thương con không chỉ là giải quyết mọi vấn đề cho con, mà là giúp con cảm thấy được nhìn nhận, được hỗ trợ và đủ khả năng tự mình vượt qua khó khăn. Tiến sĩ Bernstein nhấn mạnh: “Sức mạnh thực sự nằm ở sự hiện diện trọn vẹn.” Khi bạn lắng nghe và đồng hành thay vì vội vàng sửa chữa, bạn đang giúp con xây dựng sự tự tin, khả năng phục hồi và một mối quan hệ bền vững với bạn.
Hành trình làm cha mẹ không phải là tạo ra một đứa trẻ hoàn hảo, mà là nuôi dưỡng một người trưởng thành tự tin, biết cách đối mặt với thử thách và trân trọng giá trị của bản thân. Hãy bắt đầu bằng cách tạm dừng, hít thở sâu và đặt sự kết nối lên hàng đầu.
Menback hy vọng bài viết này sẽ truyền cảm hứng để bạn trở thành người đồng hành tuyệt vời trên hành trình trưởng thành của con, từng bước một!
