Jack Ma từng nói một câu, đại loại là:
“Tôi dạy con không cần quá học giỏi, nằm top giữa thôi là được rồi. Vì những đứa học cuối lớp thì quá tệ, mà những đứa trẻ học đầu lớp thì lại chẳng học hỏi được những kỹ năng khác ngoài Toán, Lý, Hóa Sinh. Trong khi bước ra đời, chính những kỹ năng xã hội mới là quan trọng nhất”.
Đừng chê người học dốt. Họ học dốt nhưng họ giỏi vì dám thoát ly những lý thuyết khô cứng, vui vì sống với đúng nghĩa của tuổi thơ.
Đừng khen người học bổng. Tôi đi làm, phát hiện mấy đứa học giữa giữa thành công hơn mấy đứa đứng đầu lớp.
Đừng phán xét. Trong lịch sử, mỗi khi có loạn thế xảy ra, thường kẻ anh hùng dẹp loạn đủ mọi thành phần từ lưu manh tới gian hùng, đặc điểm họ nghĩ lớn, làm lớn, bỏ tiểu tiết, nhìn đại cục và thoát ly được khỏi trang sách khi cần thiết. Còn hủ nho và mọt sách chỉ làm thơ than thân trách phận khi nước mất nhà tan thôi.
Với những người không hiểu vì sao cậu bé đó phải tự tử, thì tôi, một thằng bé học giỏi từ nhỏ xin được giải thích.
Năm lớp 7, tại hạ định tự tử một lần vì 4 điểm toán. Ra ngoài vườn thấy cái quả đỏ đỏ, nhiều người bảo là quả độc, uống vào thử xem chết không? Ồ, quả nó đắng thật, nhưng mình éo chết.
Năm lớp 8, cãi nhau với phụ huynh, 10h đêm ra sông ngồi, nhìn và nghĩ xem có nên bước xuống hay không? Nhưng bước xuống mấy bước thấy lạnh quá, nên thôi.
Tự tử vì 4 điểm toán thì nhục quá. Nhưng vì sao nghĩ đến chuyện tự tử vì 4 điểm toán nhỉ?
Vì áp lực của một nền văn hóa Á Đông nặng về khoa cử vẫn đang tiếp tục hình thành ở thời hiện đại, ép chết những đứa trẻ học giỏi trong những gia đình đặt nặng thi cử và điểm số. Tạo ra những đứa trẻ chỉ biết có mỗi Toán, Lý, Hóa, Sinh mà chẳng biết đọc sách, chẳng biết văn sử, chẳng biết rưới lên tâm hồn những điều đẹp đẽ để bước qua tiêu cực, bước qua áp lực.
Xin được nhắn với các em, trước khi tự tử, cần nhớ ra đã nắm được tay bạn gái chưa? Không nói đến những khoái cảm cuộc đời khác. “Nếu cuộc đời này toàn chuyện xấu xa. Tại sao cây táo lại nở hoa?”.
Bên cạnh áp lực cần phải có (hãy làm quen vì cuộc đời còn hà khắc hơn nhiều), thì nhiều nơi rất có tình thương, sáng mai lên lớp gặp bạn bè sẽ đá bóng, nhớ ra bố có hà khắc và khắc nghiệt thì vẫn đang kiếm tiền nuôi mình, nhớ ra tình yêu bao la của mẹ, và nhớ ra cuốn truyện tranh Conan hình như thằng này vẫn còn teo nhỏ 30 năm nay. Phải sống để đọc chứ?
Hôm trước ngồi nhậu với 2 thằng em của nhà thầu. Thằng thứ nhất tâm sự “Em bỏ học từ năm lớp 11, hồi đó cứ xin mẹ 3000 mua bút, nhưng toàn đi đánh Half-Life”.
Thằng thứ hai kể chuyện khác “Tụi em 6 thằng có chung 1 cuốn sách văn mẫu tên là “Học tốt văn”. Xin tiền mẹ 19.000 sau đó chuyền tay nhau đưa về cho mẹ xem cuốn sách, chỉ vào “19.000 đây mẹ”. Cuốn sách phải giữ như mới để mỗi thằng đều được 19.000.”
Thằng 3.000 đánh half life thậm chí còn có thằng em dân băng nhóm. Từng mở quán Karaoke ở đường Láng. Giờ thằng cu ấy trưa nào cũng mua cơm cho tôi, lễ phép, ngoan hiền. Tôi hỏi sao lạ vậy? Thằng anh trả lời: “Đi làm văn hóa phải khác anh.”
Nhưng mấy chữ ấy không phải ai ra đời cũng hiểu được. Tôi làm với nhiều thằng có bằng cấp, kỹ sư dân đại học, nhưng láo. Nhiều nhà tuyển dụng từ chối những ứng viên tiềm năng không phải vì trình độ, mà vì thái độ.
Ngược lại, những cậu em kể ở đầu câu chuyện dù học hành không bằng, nhưng vì lăn lộn giang hồ nhiều nên trải đời hơn, hiểu đời hơn. Đấy chính là một mặt của lý do vì sao người học giỏi ra đời chưa chắc đã giỏi.
Còn người quậy phá, thậm chí cá biệt, nhưng khi có ý chí, sáng tạo (vụ 19.000/1 cuốn sách cho 6 thằng trên kia) và hiểu biết thái độ trên-dưới, biết đời sẽ thành công rất bất ngờ. Bạn bè mình nhiều người làm chủ, khi ngồi lại bên tách cafe, ly rượu kể lại cho mình những quá khứ rất bươn chải lẫn cả giang hồ.
Lưu Quang Vũ từng nói “Nịnh đời dễ, chửi đời cũng dễ. Chỉ dựng xây đời là khó khăn thôi.” Tôi nghĩ còn một cái khó nữa, đấy chính là 2 chữ “Hiểu đời”
