Có nên cho trẻ xem ti vi và điện thoại sớm?

Cho trẻ xem ti vi khi trẻ đòi hỏi, đưa cho trẻ cái điện thoại hoặc ipad khi con không chịu ăn. Sự dễ dãi đó có thực sự tốt cho con của bạn. Chúng ta hãy cùng Menback tìm hiểu có nên cho trẻ xem ti vi và điện thoại sớm hay không trong bài viết này nhé.

Từ khi có con nhà mình không xem tivi nữa

Nửa đêm thấy một bà mẹ khoe clip con mình 9 tháng tuổi chơi game chém hoa quả trên điện thoại không trượt phát nào, mình thực sự điên tiết nổi nóng ba máu sáu cơn. Ai quen cũng biết mình không mấy khi nổi giận hay cáu ai bao giờ, nhưng từ khi làm mẹ, bất cứ vấn đề nào liên quan đến các em bé đều làm mình nhạy cảm.

Trước khi sinh con, vợ chồng mình đã thống nhất, con sẽ không xem tivi, điện thoại, ipad cho đến khi con đủ lớn để học được cách sử dụng các thiết bị đó. Ông ngoại nói không xem tivi sao nó biết cái gì. Bạn mình hỏi có cần thiết phải tuyệt đối như vậy không và nhiều người khác tỏ ra nghi ngờ về quan điểm nuôi dạy con này của mình. Nhưng sau 1 năm rưỡi quán triệt với tất cả mọi người trong gia đình và nghiêm túc tìm hiểu về việc xem tivi ở trẻ em dưới 3 tuổi, mình càng tin tưởng rằng mình đã làm đúng.

Câu chuyện chú chuột ở Seatle

Trước khi bắt đầu, để mình kể cho các bạn nghe câu chuyện về một chú chuột ở Seatle.

Một con chuột bình thường luôn có bản năng tránh đi vào vị trí trung tâm trong không gian. Bạn có thể thấy chúng đi men theo các gờ tường, trèo lên chân bàn, thập thò trong góc bếp chứ không bao giờ thấy chúng ngẩn ngơ vãn cảnh chính giữa phòng khách nhà bạn cả.

Bản năng tránh ở giữa bất cứ chỗ nào giúp cho loài chuột sinh tồn giữa thế giới chúng không có mấy bạn bè thân.

Nhưng điều đó sẽ không còn như vậy nếu chuột được xem tivi 6 giờ mỗi ngày trong nhiều ngày liên tiếp.

Tại một phòng thí nghiệm ở đại học Washington, người ta đã cho một con chuột xem Cartoon Network hằng ngày rồi đánh giá sự thay đổi hành vi của nó. Kết quả là chỉ sau 10 ngày, con chuột đó trở nên “dạn dĩ” và “mạo hiểm” đến mức đánh mất bản năng của mình để lai vãng tại vị trí trung tâm trong không gian nhiều hơn và ở lại đó lâu hơn những con chuột khác.

Bên cạnh các vấn đề về suy giảm trí nhớ tạm thời của con chuột mà các nhà khoa học phát hiện ra, điều này đồng nghĩa với việc sự nguy hiểm đến tính mạng của nó đã tăng lên rất nhiều.

Vì sao không nên cho trẻ xem ti vi và điện thoại sớm?

92,2% trẻ 1 tuổi đều đã từng xem điện thoại, một số còn bắt đầu từ khi 4 tháng tuổi. Một đứa trẻ 5 tuổi thường xem tivi 4 tiếng một ngày. Theo một nghiên cứu lớn của Canada dựa trên gần 2.500 trẻ lên 2, việc để một đứa trẻ mới biết đi dành nhiều thời gian sử dụng màn hình có thể làm chậm sự phát triển của chúng về các kỹ năng ngôn ngữ và hoà nhập xã hội.

Và dưới đây là các lý do chúng ta không nên cho trẻ xem ti vi, điện thoại, ipad:

Nhịp độ của các chương trình truyền hình luôn diễn ra quá nhanh

Trong 20 giây đầu của video Youtube nhiều lượt xem nhất thế giới Baby Shark, cứ 3 giây lại có một cảnh được thay đổi. Khi xem những hình ảnh này, bằng trải nghiệm và vốn sống hình thành trong nhiều năm, bộ não của người lớn sẽ kết nối chúng thành một câu chuyện mạch lạc có ý nghĩa.

Nhưng các em bé chưa biết đi thì không. Chúng chưa có khả năng làm điều đó. Trong mắt chúng trên tivi đơn giản chỉ là các hình ảnh được thay đổi liên tục. Không có thông điệp, không có nội dung, không có câu chuyện. Vì vậy khi em bé nhà bạn nhìn chằm chằm vào màn hình tivi, không phải là nội dung của video, chính sự thay đổi và chuyển cảnh liên tục mới là thứ thu hút chúng.

Điều này đã được Ari Brown, một bác sĩ nhi khoa và thành viên của uỷ ban Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ xác nhận trong một báo cáo nằm 2001: Trẻ em không thực sự hiểu những gì đang xảy ra trên màn hình cho đến khi chúng 2 tuổi. Và phải mất 18 tháng, não của trẻ mới phát triển đến mức hiểu các biểu tượng trên màn hình trở thành biểu tượng tương đương của chúng trong thế giới thực.

Nhịp độ quá nhanh của các chương trình truyền hình, kể cả các chương trình cho trẻ em, đã dạy cho bộ não giống như bọt biển của các em bé luôn mong đợi cuộc sống này phải có tốc độ diễn ra nhanh chóng như thế.

Nhưng thế giới thực như chúng ta đã biết thì không. Không có ông đạo diễn nào cắt bỏ được cảnh mẹ cần thời gian chuẩn bị nấu nướng, thì đồ ăn thơm ngon chín tới mới được bưng ra. Trẻ phải học cách chờ đợi khi xếp hàng vào cửa TiniWorld. Trước khi đến được công viên vui chơi là phải trải qua một quãng đường kiên nhẫn ngồi trên xe rất buồn tẻ. Sự kiên nhẫn và tập trung bắt đầu từ những điều như thế.

Mình cực kỳ không thích các nhãn hàng xây dựng brand hoặc kinh doanh bằng cách phát triển Youtube Channel cho trẻ em dưới 3, mà hầu như chúng ta không có cách gì đảm bảo những người xem video đó nằm trong độ tuổi mà video hướng đến. Thôi đi làm ơn, mục tiêu của các bạn là những lượt view xem đi xem lại nhiều lần, còn điều các em bé đang cần lại không phải là dán mắt vào màn hình điện tử.

Các video Youtube – hay các chương trình tivi cũng vậy, liên tục thay đổi, liên tục thú vị và hầu như không bao giờ buộc trẻ phải động não giải quyết bất cứ điều gì. Vấn đề nảy sinh không chỉ nằm ở việc những trẻ mới biết đi làm gì khi chúng xem tivi, vấn đề nằm ở chỗ những gì chúng đã không làm khi đối diện với màn hình vô tuyến.

2 năm đầu tiên của con bạn là thời điểm quan trọng để phát triển trí não. Trẻ sơ sinh ra đời với kích thước não bộ khoảng 333 gram. Não sẽ tiếp tục phát triển cho đến năm 20 tuổi rồi không có thay đổi nào đáng kể kể từ đó trở về sau. Tuy nhiên, chỉ riêng trong 2 năm đầu đời, kích thước não bộ nhân lên gấp 3, đây là giai đoạn não bộ phát triển phi thường nhất trong suốt cuộc đời mỗi người.

Nếu “we are what we eat” – chúng ta là những gì mình ăn vào, thì não là những gì mà nó được trải nghiệm. Não sẽ thay đổi theo những gì môi trường cung cấp. Vì vậy đừng cung cấp cho trẻ một thế giới kích thích quá nhiều màu sắc, quá nhiều âm thanh và diễn ra quá nhanh dưới bất kỳ cái màn hình nào.

Trẻ cần được trải nghiệm và tương tác

Trong những năm đầu tiên khi đến với cuộc đời, trẻ cần được biết thế giới này là gì và cách nó vận hành ra sao. Việc xem tivi làm giảm đáng kể sự tương tác và khám phá. Montessori có một câu nói nổi tiếng “Play is the work of the child” – đối với trẻ, “chơi” chính là một công việc và công việc này cần được thực hiện nghiêm túc.

Khi con bạn chơi, trẻ đang tích cực tìm hiểu cách thế giới hoạt động. Bằng các thử nghiệm nguyên nhân và kết quả, bằng việc cho tất cả mọi thứ vào mồm, bằng cách lắng nghe các âm thanh xung quanh, ngửi mùi hương của hoa lá, tương tác và nói chuyện với bố mẹ, hay nhận biết những tín hiệu đổ về khi xúc giác chạm lên bất cứ vật gì, em bé mới đang thực sự sống trong thế giới thật đầy lạ lẫm và hấp dẫn.

Pieget gọi hai năm đầu đời của trẻ là thời kỳ trí tuệ giác – động (sensori – motor: cảm giác & vận động), vì trong suốt thời kỳ này, trẻ cần được sử dụng tất các giác quan và vận động của mình để nhận biết về chính mình và thế giới. Chứ không phải bằng việc ngồi hằng giờ trước màn hình điện tử không biết cách hồi đáp lại khi trẻ nói trẻ cười.

Trẻ em được lập trình để học hỏi từ việc tương tác với những người khác. Những thay đổi tinh vi của nét mặt, sự lên xuống của giọng nói và ngôn ngữ cơ thể giữa trẻ mới biết đi và cha mẹ không chỉ đẹp mắt mà còn phức tạp đến mức các nhà nghiên cứu phải ghi lại những tương tác này trên video – và làm chậm chúng chỉ để xem mọi thứ đang diễn ra. Bất cứ khi nào một đối tượng trong điệu nhảy này – con cái hay cha mẹ xem TV, cuộc trao đổi sẽ dừng lại.

Việc kể cho con bạn nghe về quần áo mà bạn đang gấp còn mang tính giáo dục hơn nhiều so với bất kỳ video nào được thiết kế để nâng cao trí tuệ của trẻ.

Xem ti vi sớm khiến trẻ trì hoãn phát triển ngôn ngữ và trí tuệ cảm xúc

Bạn biết điều này chứ, 2 năm đầu tiên của trẻ cũng là thời điểm quan trọng để trẻ học ngôn ngữ – thứ phức tạp nhất mà bộ não con người có thể học được.

Ngôn ngữ chỉ được học thông qua tương tác với người khác, không phải bằng cách nghe thụ động trên TV. Nếu bạn không đáp lại nỗ lực giao tiếp của con, trẻ (và chính bạn) có thể bỏ lỡ những cột mốc quan trọng này.

Một cách tự nhiên, nếu trẻ thấy gương mặt hồ hởi và nụ cười hạnh phúc của mẹ khi trẻ nói “mạ mạ”, trẻ sẽ được khích lệ để lặp lại những âm thanh tạo ra dạng phản hồi như thế. Sau khi sinh ra, thậm chí là ngay từ khi còn trong bụng mẹ, trẻ đã bước vào thời kỳ nhạy cảm ngôn ngữ. Trẻ sẽ khám phá ra rất nhiều khả năng của các cơ quan phát âm và tiếp tục thực hành chúng với sự sung sướng vô cùng (bác sĩ Montanaro, Sự thật về 3 năm đầu đời của trẻ).

Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu trẻ nói “mama” theo một chương trình truyền hình trên tivi? Không có nụ cười nào đáp trả. Không có gì xảy ra. Không có trải nghiệm đáng nhớ nào được hình thành. Chỉ có trang giấy trắng nhà bạn và một cái màn hình tiếp tục phát ra những âm thanh ồn ào và vô cảm.

Bạn có biết chỉ cần bật TV ở chế độ nền, ngay cả khi “không có ai đang xem”, cũng đủ để trì hoãn sự phát triển ngôn ngữ. Bình thường cha mẹ sẽ nói khoảng 940 từ mỗi giờ khi trẻ mới biết đi. Nhưng khi bật tivi, con số đó giảm xuống còn 770! Ít từ hơn có nghĩa là ít học hơn.

Bên cạnh đó, khi những đứa trẻ thường xuyên xem TV đến trường, chúng phải thay đổi từ việc chủ yếu là người học bằng hình ảnh sang người học nghe. Nếu một đứa trẻ xem TV nhiều hơn tương tác với gia đình, chúng sẽ gặp khó khăn trong quá trình chuyển đổi này và việc học ở trường của chúng sẽ bị ảnh hưởng.

Bộ não trẻ chưa thể hiểu các nội dung phi logic

Điều cuối cùng mình muốn nói tới là sự phù hợp của các nội dung trên tivi với trẻ em. Nhiều chương trình truyền hình và video hướng đến trẻ em đang thực sự dạy chúng những điều sai lầm. Họ bóp méo thực tế bằng cách mô tả thế giới không có thật và phi logic. Cho dù đó là một chương trình truyền hình thực tế, thì đó cũng không phải là thực tế.

Khi nhắc đến Tom và Jerry, có thể một loạt các ấn tượng tốt đẹp về một chú chuột Jerry thông minh, một chú mèo Tom ngốc nghếch và sự hài hước giải trí vui vẻ của một bộ phim hoạt hình kinh điển sẽ hiện lên trong đầu bạn. Nhưng tất cả những ấn tượng đó là kết quả tư duy từ một bộ não trưởng thành. Bộ não đó đã gọt dũa cẩn thận để loại bỏ các chi tiết thừa và thứ còn lại là những gì mà nó muốn bạn thấy.

Để mình thuật lại cho bạn nghe thế giới Tom và Jerry trong mắt các em bé dưới 3 tuổi, những con người mới ra đời của chúng ta. Trong thế giới này, mèo Tom có thể nhảy vào nồi nước sôi và đứng dậy như chưa có chuyện gì xảy ra. Có thể bị cắt đuôi và 5 giây sau chiếc đuôi mọc trở lại bình thường. Có thể bị chuột Jerry cài pháo cho nổ tung nhưng lại không hề biết đau. Có thể bị đánh cho xẹp lép rồi lại bật dậy chơi tiếp cuộc đua mèo vờn chuột. Chúng vờn bắt và rượt đuổi không có ngày nghỉ, không có điểm dừng, không có sự tĩnh lặng. Chúng không biết đau và không biết sợ hãi.

Bằng kinh nghiệm sống và sự hiểu biết đã tích luỹ nhiều năm, bạn biết những điều trên là không có thật. Nhưng những đứa trẻ thì không, chúng không biết điều ấy. Bạn cho chúng xem những chương trình kiểu vậy, để rồi khi chúng muốn nghịch nồi nước sôi thì lại vất vả cản ngăn. Cho chúng xem cuộc rượt đuổi tốc độ cao nhưng không cho chúng biết chỉ cần một cú va chạm nhẹ là cơn đau sẽ ập đến. Bạn cho chúng thấy một thế giới phi tự nhiên để rồi mong chúng lớn lên thông minh và thích nghi tốt với cuộc sống thực tại?

Trong 3 năm đầu đời, trẻ đang cố gắng tạo cảm thức về môi trường và về đời sống xung quanh, do đó bạn biết không, trẻ cần được thấy thực tại này được trình bày theo một cách nghiêm túc.

Trẻ sẽ tin mọi điều ta nói, và nhiệm vụ của người lớn là thành thật. Đừng lấp đầy tâm trí trẻ bằng những quan niệm sai lầm để rồi sau đó phải sửa lại. Thực tại đối với trẻ chính là mọi người, là gia đình, trường học, những thứ trẻ sống cùng và trải nghiệm trực tiếp. Chứ không phải những con thú hoạt hình sống và hành xử như con người.

Bác sĩ Montanaro trong cuốn sách “Sự thật về 3 năm đầu đời của trẻ” đã bật thốt: “Tại sao chúng ta lại lấp đầy tâm trí trẻ với quan niệm cho rằng những con thú cũng ăn mặc như chúng ta, cũng ngủ trên giường và ngồi trên ghế sofa uống cà phê?”

Đừng chỉ vào chú mèo Oggy và dạy trẻ dưới 2 tuổi đó là một con mèo, để rồi khi nhìn thấy một con mèo thực sự bạn sẽ phải giải thích với trẻ thật giả đang lẫn lộn ra sao. Sự huyễn tưởng có thể đến sau, sau khi thực tế đã được trải nghiệm và thẩm thấu, trẻ bắt đầu hiểu những khái niệm trừu tượng, đã có năng lực phân biệt giữa cuộc sống trong tưởng tượng và cuộc sống ngoài đời.

Mọi thứ chúng ta làm với trẻ em đều là giáo dục

Không có gì kỳ lạ và hấp dẫn hơn chính cuộc sống đời thường. Đừng hạ giá trị của thứ thực tại này xuống và tái tạo lại nó theo cách nhìn của người lớn qua màn hình điện thoại. Nếu cứ tiếp tục như vậy, chúng ta không chỉ khiến trẻ trở nên lẫn lộn bối rối mà còn bóp méo năng lực quan sát và khám phá những điều kỳ diệu trong cuộc sống của con mình.

Để kết thúc bài viết này, mình đã thực sự muốn tìm dịch cho các bạn các hậu quả được nghiên cứu trên thế giới về việc xem quá nhiều thiết bị điện tử, không chỉ là cho trẻ từ 0-3 mà còn là những trẻ ở độ tuổi lớn hơn. Nhưng các nghiên cứu này luôn gặp giới hạn vì hiểu biết về não bộ của con người còn là quá ít và đặc biệt việc nghiên cứu ở trẻ em luôn là một thử thách rất lớn về đạo đức con người.

Mọi thứ chúng ta làm với trẻ em đều là giáo dục. Trẻ em không chỉ cần được ăn no rồi quẳng cho một cái màn hình điện tử là xong. Con cái chúng ta chỉ lớn lên một lần, và nếu chúng ta thay đổi phần mở đầu câu chuyện, chúng ta có thể thay đổi toàn bộ câu chuyện.

Theo Phạm Thảo Quỳnh Mai