Trần Tiến - gã "du côn ca" và trái tim rực lửa

“Người ta có phong trào du ca còn tao là thằng du côn ca”, Trần Tiến từng nói với anh em bạn bè thân thiết như thế.

Bài viết của tác giả Đỗ Cao Sang sẽ cho chúng ta hiểu rõ hơn về nhạc sĩ Trần Tiến với những câu chuyện bây giờ mới được kể.

Nhạc sĩ Trần Tiến ngày trẻ — Nhạc sĩ Trần Tiến, Sài Gòn 1981.

Tuổi trẻ rực lửa

Tuổi trẻ Trần Tiến có một trái tim rực lửa yêu nước và căm thù giặc. Giặc ở đây là bọn Mỹ Ngụy “khốn kiếp” đang dày xéo mảnh đất miền Nam yêu dấu. Sống dưới mái trường XHCN miền Bắc, việc căm thù này là tâm lý chung của tất cả trẻ em và thanh niên hồi đó. Sau này, Trần Tiến hiểu ra nhiều vấn đề, anh sáng tác đôi ba bài hát “khuynh hướng xét lại” với một giọng nhẹ nhàng và sâu sắc. Trong đó có bài kể về người lính dù viễn chinh và người lính cộng sản về già gặp nhau rất đặc sắc.

“Tội ác ghê tởm” của Mỹ Diệm được khắc họa đậm nét trong báo chí và sách giáo khoa đến nỗi chàng sinh viên Bách Khoa giỏi toán đã phải tức tốc xếp bút nghiêng theo việc đao cung. Trần Tiến nhiều lần say rượu đã nói vui: Nếu không có chiến tranh, Ngô Bảo Châu chưa chắc hơn được tớ. Quả thật ngày đó, anh đã đạt giải nhất Toán toàn miền Bắc.

Vào bộ đội, do hát hay, có năng khiếu, Trần Tiến được biên chế vào đội văn nghệ. Thời đó, ông nổi tiếng ầm ĩ khắp nơi với cô gái Sầm Nưa. Thực tế, bài hát đầu tay của anh lại là ca khúc Những đôi mắt hình viên đạn. Nghe qua đã thấy khí phách của một tuổi thanh niên đầy năng lượng sục sôi.

Tôi nghe nói, có gần 2000 sinh viên và giáo viên Bách Khoa đã được tăng cường Nam tiến sau Tết Mậu Thân. Rất nhiều trong số ấy ra đi không bao giờ trở lại. Trần Tiến may mắn sống sót cũng là diễn phúc cho anh và cho cả chúng ta.

Muôn hình muôn điệu

Ở Việt Nam, tôi chưa thấy ai sáng tác đa thanh đa điệu và nhiều trường phái như Trần Tiến. Có nhiều bài nghe xong tưởng là nhạc Trịnh (Sắc Màu). Ai ngờ tay bút tả chân như Mặt trời bé con, cô gái Sầm Nưa lại có phong cách của họa sỹ vẽ tranh siêu thực như một Picasso đích thực trong âm nhạc. Sắc Màu là một tác phẩm kì lạ và đứa con lạc dòng của Trần Tiến. Nó làm lung lay tất cả những ai muốn phân tích và phán đoán về trường phái sáng tác của anh. Còn Chuyện tình trên Thảo Nguyên và Cây đàn Cha-pi thì hoàn toàn có tiết tấu, phong cách khác biệt quá xa so với những ca khúc Hà Nội.

Một lần tình cơ vào năm 2001, tôi đọc được một trang báo quốc tế nổi tiếng (FEER) viết về Trần Tiến. Tác giả bài đó nhìn nhận Trần Tiến như một hiện tượng âm nhạc độc đáo nhất Việt Nam khi anh có thể sáng tác các ca khúc hoàn toàn khác nhau về chất liệu, ca từ và chủ đề.

Du côn ca

Trần Tiến bảo với anh em bạn bè: Người ta có phong trào du ca (Bob Dylan) còn tao là thằng du côn ca.

Trần Tiến kiếm tiền vào hạng khủng nhất giới nhạc sỹ nhưng tiêu tiền còn hơn công tử Bạc Liêu. Một lần vào Huế, đang ngồi uống bia vỉa hè, anh nhòm thấy một đứa phóng con xe Jeep qua. Trông có vẻ được mắt, Trần Tiến muốn mua nhưng trong túi không có một xu. Anh liền bảo anh em: Chúng bay giúp tao mở một show đêm nay. Kiếm tiền mua con Jeep. Anh em bảo, gấp quá anh ơi. Làm sao kịp. Anh nói, tao tự đàn tự hát. Không cần ai phụ. Không cần chuẩn bị. Thế là in vé, dựng rạp, thuê loa đài, làm sân khấu. Xe quảng cáo chạy rần rần khắp phố loa loa: Do có tình cảm thương mện sâu sặc vợi bà con xự Huệ, nhạc sỹ Trần Tiện đã chuẩn bị để phục vụ một đêm diễn cực kỳ công phu và đặc sặc….

Đêm đó, chỉ một mình Trần Tiến ôm đàn ghi-ta hát miệt mài. Không hề có ca sỹ hát phụ. Khách đến đông chật cứng một sân bóng. Sáng hôm sau kiếm đếm tiền được hơn 300 triệu. Đã thừa một con Jeep, anh cho anh em ăn nhậu sạch banh. Thế là lại hoàn tay trắng.

Trần Tiến đi Nga giao lưu văn nghệ. Đến đâu cũng có chương trình. Chương trình nào cũng chật căng khán giả. Tiền chảy về như suối. Vậy mà về đến Nội Bài, anh phải gọi điện nhờ người thân ra đón. Khi được hỏi tiền diễn đâu, anh lộn hai túi quần ra. Chỉ còn đúng 2 rúp. Trần Tiến đã chiêu đãi anh em ăn nhậu sạch tưng từ đời nào. Anh bảo: Số kiếp tao là kiếp du côn ca. Tiền vào túi không bao giờ đọng lại nổi quá 2 tuần. Lạ ghê.

Một lần uống rượu khuya, hơi rượu sắp tan, vị trà đã nhạt. Trần Tiến ôm đàn ỉ ê ngâm nga lại bài Những Đôi Mắt Hình Viên Đạn. Một người nói vu vơ: Tàu nó đang ra chiếm biển Đông anh ạ. Trần Tiến gật đầu khẽ, hai mắt đỏ chảy ra một giọt nước mắt hiếm hoi. Một người hỏi: Giờ mà nhà nước gọi anh ra lính, anh tính sao. Trần Tiến nói ngay: Đi chứ. Tớ đi ngay. Miễn là nhà nước không chê già. Tớ đi ngay.

Đấy. Trần Tiến là thế. Anh không bao giờ già. Tuổi tác, cơ thể anh dù suy tàn, anh không bao giờ già. Sinh viên Trần Tiến năm nào vẫn rực lên ánh mắt hình viên đạn.

Trần Tiến (16/5/1947) là một nhạc sĩ người Việt Nam. Ông vừa là nhạc sĩ sáng tác ca khúc quần chúng, vừa là ca sĩ. Ngoài ra, ông từng giành được một đề cử tại giải thưởng âm nhạc Cống hiến.

Tác giả: Đỗ Cao Sang