Nhiều người nghĩ rằng giết người vì khoái cảm là bản chất của độc ác, nhưng một số vụ án giữa cha mẹ và con cái cũng không hề kém cạnh.
Giết người vì khoái cảm
Năm 1934, tại Chicago, có một đôi bạn thân Nathan Leopold và Richard Loeb, cả hai đều 19 tuổi, xuất sắc ngoài sức tưởng tượng, có giáo dục và rất giàu có. Loeb tôn thờ quyền lực và Leopold tôn thờ Loeb. Họ có quan hệ tình dục, dù đối với Loeb đó chỉ là cách để điều khiển Leopold và khiến hắn tham gia tội ác của mình.
Theo giáo sư Douglas Linder của Đại học Missouri, Leopold say mê tư tưởng của triết học gia người Đức Friedrich Nietzsche cho rằng những người đàn ông địa vị cao không có ranh giới đạo đức. Nietzsche đưa ra giải thiết về Ubermensch sống bằng những luật lệ do chính hắn đề ra (Ubermensch trong tiếng Đức nghĩa là siêu nhân, Nietzsche cho rằng trên đời không có Chúa trời hay thần thánh, mà không có Chúa và thần thì không có điều gì đặt ra đạo đức và chuẩn mực, từ đó ông đề ra khái niệm Ubermensch, một người tự coi mình là thần, tự đưa ra đạo đức và chuẩn mực phù hợp với chỉ bản thân hắn.).
Leopold dễ dàng thuyết phục Loeb rằng họ là những cá thể phi thường và cần phải họ minh điều đó bằng cách thực hiện những vụ án hoàn hảo. (Đây không phải những người đầu tiên nảy ra ý tưởng này. Nhà văn người Nga Fyodor Dostoevski trước đó đã đề cập trong quyển Crime and Punishment (Tội ác và Hình phạt), thông qua nhân vật Raskolnikov, kẻ máu lạnh giết chết hai phụ nữ chỉ để họ minh hắn có thể làm được điều ấy mà không nhận lấy hậu quả đạo đức nào.)
Theo lời kể của Hal Higdon, tác giả cuốn The Crime of the Century: The Leopold and Loeb Case (Tội ác của Thế kỷ: Vụ án Leopold và Loeb), họ bắt đầu từ gian lận với bạn bè khi chơi bài, trộm đồ trong cửa tiệm, ăn cắp. Hành vi ấy đem lại cho họ khoái cảm, nhưng khi những trò vặt này không được truyền thông chú ý, họ dành ra sáu tháng tỉ mỉ lên kế hoạch cho một phi vụ động trời hơn: bắt cóc và sát hạt một cậu bé.
Vào ngày 21 tháng 5, họ đi lựa chọn nạn nhân. Trong chương trình Born Killers (Sinh ra làm kẻ giết người) của The History Channel, ban đầu họ định ra tay với em trai của Loeb, nhưng lại nghĩ nếu nạn nhân có quan hệ với mình, họ sẽ nhanh chóng bị tình nghi. Vì thế họ quyết định khoanh vùng vào ngôi trường nam sinh mà Leopold từng học, rất nhiều học sinh ở đó biết họ và sẽ không ngần ngại theo họ lên xe. Kế hoạch là bắt lấy một đứa, giết nó, và moi tiền từ ba mẹ đứa bé.
Họ tin rằng mình đã lên kế hoạch một tội ác hoàn hảo và đinh ninh nó sẽ giúp họ tỏ bản thân đến mức họ tập dợt kỹ càng từng chi tiết. Họ liên tục đến địa điểm để quan sát các cậu bé, tìm hiểu từng thói quen và lộ trình. Đối với họ bắt ai không quan trọng. Chỉ cần đó là một người họ có thể dễ dàng điều khiển và công chúng sẽ nháo nhào chú tâm khi họ mất tích. Họ không hề biết rằng tội ác này – vụ giết người vì khoái cảm đầu tiên được biết đến tại Mỹ – sẽ khơi gợi truyền thông quốc tế và thu hút các nhà tâm lý học tội phạm cho đến hàng thập kỷ sau.
Trong khi họ đang quan sát, cậu bé 14 tuổi Bobby Franks tiến lại gần. Họ mời cậu bé lên xe và vì có quen biết, cậu bé liền tuân theo. Chỉ một lúc sau, một người dùng một cái đục đánh cậu, rồi nhét giẻ vào miệng khiến cậu bé ngạt thở. Sau đó họ lái xe đi thật xa để lột quần áo của cậu và tạt acid lên mặt và bộ phận sinh dục để khiến người khác không thể nhận diện được cậu bé. Rồi họ ăn tối trong xe và chờ đến khi mặt trời lặn hẳn. Cuối cùng họ quẳng thi thể trần trụi đã bị chặt từng khúc vào một ống cống nơi Leopold thường đến ngắm chim, rồi trở về nhà gọi điện thoại và viết thư tống tiền đòi 10,000 đô la gửi đến bố mẹ nạn nhân.
Họ cho rằng người khác không thể nào liên hệ vụ án này với mình được. Họ nghĩ sẽ không ai phát hiện thi thể. Với sự ngạo mạn ái kỷ mù quáng ấy, họ tiếp tục kế hoạch của mình.
Tuy nhiên, vụ án hoàn hảo thường không bao giờ hoàn hảo như tưởng tượng. Thi thể được tìm thấy vào ngày hôm sau và được nhận dạng là cậu bé Bobby Franks bị mất tích. Ở bãi cỏ gần đó, điều tra viên tìm thấy một cặp kính. Chúng không phải kính bình thường. Chúng có bộ khớp bản lề đặc biệt rất dễ dò ra nguồn gốc.
Sau khi cặp kính siêu khác thường tìm thấy gần thi thể Bobby Franks được truy ngược về Leopold, hắn bị bắt về thẩm tra hàng giờ liền. Lời giải thích rất đơn giản: hắn khăng khăng rằng mình ở đó ngắm chim. Khi hắn bị thẩm tra, Loeb cũng bị tình nghi và được đưa về đồn. Nhưng cả hai đều không thừa nhận và phía cảnh sát không có đủ họ cứ để kết tội họ. Họ được trả tự do.
Tuy nhiên, đó chưa phải là toàn bộ cuộc điều tra. Cũng như trong Crime and Punishment, một thám tử kiên trì cuối cùng cũng ép Raskolnikov nhận tội, tổ đội giết người này cũng có kết cục tương tự. Leopold vẫn giữ im lặng nhưng Loeb bắt đầu đi nói với bạn bè và phóng viên, đưa ra giả thiết về vụ án và còn bảo nếu hắn là thủ phạm, Bobby Franks là nạn nhân hoàn hảo – vì nó đáng bị như vậy.
Cảnh sát tiếp tục điều tra lai lịch hai người, biết rằng người viết thư tống tiền là một người có học thức, và cuối cùng họ cũng tìm được bản nháp của Leopold trùng khớp với lá thư tống tiền. Họ không tìm thấy máy đánh chữ tại nơi ở của hắn, nhưng khi lời nói dối bị lật tẩy, hai kẻ giết người bắt đầu lần lượt khai nhận, nhanh chóng gán tội cho người kia.
Theo lời khai chi tiết đầy máu lạnh, họ tiết lộ vụ giết người nhằm mục đích mua vui cho hai vị học giả đang chán chường. “Đó chỉ là một cuộc thí nghiệm thôi,” Leopold nói. “Cũng đơn giản như khi nhà côn trùng học dùng kim đâm vào con bọ cánh cứng ấy.” Họ chỉ đơn giản là muốn thử khả năng lên kế hoạch và thực thi một vụ án mạng mà không để bị bắt. Không ai tỏ ra hối hận hay nghĩ rằng những gì mình làm là đáng lên án.
Giới truyền thông đưa tin vụ án bắt cóc/giết người này là độc nhất vô nhị trong biên niên sử án mạng của Mỹ. Động cơ không gì khác ngoài thử xem mình có trốn tội được không. Trước đó chưa từng xảy ra điều tương tự.
Tại phiên tòa, một vài bác sĩ tâm lý được triệu tập để “giải thích” hành vi suy đồi này, và ngay cả Sigmund Freud cũng được đề xuất một số tiền không được tiết lộ để phân tích về vụ án (ông đã từ chối), nhưng thẩm phán không lấy làm lay động. Thế nhưng ông cũng không muốn phán hai người đàn ông kia phải chết, nên đã áp đặt mức án tù chung thân. Loeb chết trong tù sau khi bị đâm một nhát chí mạng, còn Leopold được thả tự do sau 33 năm và sống hết quãng đời còn lại ở Puerto Rico.
Hormone Dopamine – Điểm chung của doanh nhân và tội phạm
Có một điểm chung giữa doanh nhân và tội phạm, và nó đến từ hormone Dopamine, điều này cũng lý...
Read moreDetailsDe Rossi và cái kết đẹp cùng AS Roma
De Rossi và cái kết đẹp cùng AS Roma, một bài viết ngắn đầy ý nghĩa của tác giả Vũ Trung...
Read moreDetailsReview phim Man On Fire: “Ta được thuê để bảo vệ cháu, không phải làm bạn với cháu”
"Ta được thuê để bảo vệ cháu, không phải làm bạn với cháu" - Vệ sỹ John Creasy nói với...
Read moreDetailsReview phim Định mệnh (The Poanist 2002): có những số phận được quyết định bởi sự tình cờ ngoài mọi toan tính
Bài viết review nội dung bộ phim The Pianist (2002). Phim được giải Oscar về đạo diễn xuất sắc nhất...
Read moreDetailsNăm 1924 loại vụ án này rất dị thường, nhưng ngày nay thì không còn như vậy, và những kẻ giết người vì khoái cảm ngày càng trẻ hơn. Ví dụ năm 1993, Robert Thompson và Jon Venables, cả hai đều 10 tuổi, thường đưa cậu bé James Bulger 2 tuổi ra khỏi trung tâm thương mại ở Liverpool, Anh. Chúng chỉ muốn kiếm gì đó để làm, và quyết định thử xem mình có trốn được tội bắt cóc hay không.
Chúng bắt đầu hành động bằng việc tạt sơn xanh lên người James, chọi gạch vào người cậu, và dùng thanh sắt đánh đập. Hai đứa trẻ sau đó khai nhận rằng đã thả đứa bé xuống đường ray, nhưng không chịu thừa nhận những gì vật chứng pháp chứng chỉ ra – chúng đá vào đầu và háng cậu bé, rồi cởi hết quần và đồ lót của cậu để họ vuốt ve mơn trớn. Có suy đoán cho rằng chúng còn nhét cục pin vào hậu môn của cậu bé. Khủng khiếp hơn, cả hai đều nói rằng chúng tiếp tục tấn công vì “cậu bé vẫn còn đứng dậy được”.
Các bác sĩ tâm thần phân tích lời khai cho rằng hai đứa trẻ này không bị tâm thần, chúng hiểu bản chất tội ác và biết rằng điều mình làm là sai. Vì thế, trạng thái tinh thần khi gây án hoàn toàn bình thường. Về bản chất, chúng hành sự với ý thức của người trưởng thành. Nhà bệnh lý học xác nhận các vết thương cho thấy người tấn công có ý đồ bạo lực.
Vào ngày 19 tháng 4 năm 1997, Thomas Koskovich, 18 tuổi, và Jayson Vreeland, 17 tuổi, gọi pizza từ một cửa hàng Dunkin’ Donuts ở Franklin, New Jersey. Họ gọi vài chỗ cho đến khi tìm thấy một chỗ giao hàng tận nơi. Họ yêu cầu hai pizza phô mai giao đến địa chỉ của một ngôi nhà bỏ hoang. Rồi họ đến nơi đó chờ đợi con mồi.
Jeremy Giordano, 22 tuổi, và Giorgio Gallara, 24 tuổi, đến giao hàng. Khi họ đến gần căn nhà, Koskovich và Vreeland bước đến chiếc xe. Gallara, người đang ngồi cầm hộp pizza trên ghế phụ, hạ cửa số xuống và yêu cầu trả tiền. Koskovich lôi ra một khẩu súng lục .45 và bắn bảy phát. Giordano chết do một viên đạn đâm vào tủy sống, còn Gallara bị bắn vào mặt, cánh tay, và vai. Viên đạn chí mạng vào sau đầu được bắn từ súng của Vreeland.
Hai kẻ giết người lục soát người nạn nhân tìm kiếm tiền và cực kỳ khoan khoái với những gì mình đã làm. “Yêu mày quá cơ,” Vreeland nói. Không thể trộm xe giao hàng, họ trở lại xe của mình, thay quần áo, và đến nhà thờ vì Vreeland cảm thấy hối hận – hắn chối bỏ điều này khi khai với cánh sát.
Một người bạn gái cũ đã tố giác họ khi cô biết tin về vụ giết người, cô nhớ ra rằng Koskovich từng nói hắn có kế hoạch làm chuyện tương tự. Hắn muốn gia nhập Mafia hoặc trở thành thành viên của Navy SEAL, và hắn tin rằng giết người có thể giúp hắn đạt được mục tiêu ấy. Còn một nguyên nhân nữa, theo như tổ truy tố, hắn chỉ muốn thử xem có cảm giác thế nào. Trong lời khai nhận, hắn bảo đã phấn khích nói với Vreeland, “Tao không thể tin được mình đã làm điều đó!”
Nhiều người nghĩ rằng giết người vì khoái cảm là bản chất của độc ác, nhưng một số vụ án giữa cha mẹ và con cái cũng không hề kém cạnh.
Cha mẹ nguy hiểm
Mối nguy hại chí tử nhất đối với trẻ em chính là người bố hoặc người mẹ hủy hoại chúng vì mục đích cá nhân. Nguyên mẫu của sự việc này là thần Saturn (hay trong thần thoại Hy Lạp là thần Cronus), người đã ăn thịt tất cả con ruột của mình để đảm bảo họ sẽ không lật đổ mình như cái cách hắn đã lật đổ cha hắn.
Andrea Pia Yates, 36 tuổi, sống ở Houston, Texas, và có năm người con. Vào ngày 20 tháng 6 năm 2001, bà đã giết hết con của mình. Bà dìm chết ba người con trai, lần lượt 2, 3 và 5 tuổi, trong bồn tắm và đặt thi thể lên giường, phủ chăn lên người. Tiếp đến là Mary 6 tháng tuổi, cô con út. Trong khi bà đang thực hiện tội ác khủng khiếp này, người con trai trưởng Noah, 7 tuổi, tình cờ đi vào để xem chuyện gì đang xảy ra. Cậu bé chạy khỏi phòng tắm nhưng Yates rượt theo cậu, lôi cậu trở về bồn tắm, chìm cậu ngay bên cạnh Mary. Bà để mặc cho cậu nổi lềnh bềnh trong bồn, cảnh sát cũng tìm thấy thi thể cậu tại đó.
Đây không phải là hành động nhất thời, Yates thừa nhận đã suy nghĩ về nó khoảng vài tháng. Bà cho là những đứa trẻ không phát triển một cách bình thường và bà là một người mẹ tồi. Khám nghiệm tử thi tìm thấy nhiều vết bầm còn mới cho thấy bốn cậu bé đã bị hành hạ. Yates bị buộc tội mưu sát trẻ em bằng vũ khí chí mạng có ý thức và có chủ đích.
Trong lời bào chữa, bác sĩ tâm lý của bà, Tiến sĩ Gerald Harris, nói rằng bà muốn bị xử tử để bà và Satan đều bị tiêu diệt. Dù bà khai rằng mình vô tội với lý do tâm thần, người ta cho rằng bà không có khả năng hầu tòa. Bà nói rằng Satan đã đến tìm và trò chuyện với mình trong tù.
Các bà mẹ có liên quan đến đa số vụ án bạo hành trẻ em dẫn đến chết người ở Mỹ. Tổ chức Điều tra Bạo hành và Bỏ mặc Trẻ em Quốc gia báo cáo con số cao đến 78%. Họ thường bảo rằng mình là nạn nhân của một loạt các chứng rối loạn từ trầm cảm sau sinh đến căng thẳng hậu chấn thương tâm lý đến bệnh tâm thần, và họ được hỗ trợ bởi những trung tâm sức khỏe tâm thần và tổ chức xã hội. Một số còn đổ lỗi cho xã hội. Yates có đề cập đến những triệu chứng trầm cảm của mình, theo Cheryl Mayer, người đưa ra lý giải về các vụ án tương tự. Không ai chú ý đến những nguy hiểm tiềm tàng. Các bác sĩ phải theo dõi chứng trầm cảm của bệnh nhân. Nếu họ không làm được, họ có lỗi, chứ không phải Yates. “Phụ nữ thường chịu đựng những thay đổi nội tiết có thể dẫn đến tâm trạng bất ổn,” Tiến sĩ Tina Tessina nói với tờ Time. “Thường có một sự mất kết nối nghiêm trọng giữa những gì phụ nữ cảm nhận sau khi sinh con (trầm cảm, mệt mỏi, đau đớn) và những gì phụ nữ cần phải cảm nhận khi đã trở thành mẹ (vui mừng, hân hoan, hết lòng vì con).” Theo bà, điều này có thể tích tụ trong một khoảng thời gian dài không lộ ra ngoài, còn nhà tâm lý học Ann Dunnewold ở Dallas cho rằng những cơn trầm cảm như thế có thể tiến hóa thành bệnh tâm thần ảo giác.
Điều này có nghĩa năm đứa trẻ đã chết và trách nhiệm không thuộc về ai một cách rõ ràng cả. Nhưng không phải tất cả bà mẹ giết con đều có thể đổ lỗi cho các thay đổi nội tiết.
Cha mẹ độc hại là gì? Biểu hiện và những kiểu cha mẹ độc hại
Cha mẹ độc hại ư? Đúng vậy, các bạn không đọc nhầm tựa bài đâu. Bài viết này tôi muốn...
Read moreDetailsDe Rossi và cái kết đẹp cùng AS Roma
De Rossi và cái kết đẹp cùng AS Roma, một bài viết ngắn đầy ý nghĩa của tác giả Vũ Trung...
Read moreDetailsReview phim Man On Fire: “Ta được thuê để bảo vệ cháu, không phải làm bạn với cháu”
"Ta được thuê để bảo vệ cháu, không phải làm bạn với cháu" - Vệ sỹ John Creasy nói với...
Read moreDetailsReview phim Định mệnh (The Poanist 2002): có những số phận được quyết định bởi sự tình cờ ngoài mọi toan tính
Bài viết review nội dung bộ phim The Pianist (2002). Phim được giải Oscar về đạo diễn xuất sắc nhất...
Read moreDetailsVào ngày 17 tháng 10 năm 1994, Tom Findlay viết một lá thư gửi đến Susan Smith để nói rằng anh không thể tiếp tục mối quan hệ giữa hai người vì anh không muốn chịu trách nhiệm đối với con của người đàn ông khác. Anh cũng đề cập những vấn đề khác, nhưng Smith chỉ chăm chăm vào duy nhất một điều: Nếu cô không có con, anh sẽ ở bên cạnh cô.
Một tuần sau vào ngày 25 tháng 10, vẫn còn chưa hết bàng hoàng, cô đón hai đứa con trai và lái chiếc xe Mazda Protégé của mình hơn một giờ đồng hồ. Cô dừng lại ở hồ John D. Long ở ngoại ô Union, Nam Carolina, và đỗ xe ở bên bờ. Michael, 3 tuổi, và Alex, 14 tháng tuổi, đang nằm ngủ ở ghế sau. Smith ngắt hệ thống với động cơ và cảm nhận chiếc xe đang bắt đầu lăn bánh xuống nước.
Theo lời kể, cô không thể chịu đựng cuộc sống thêm nữa và muốn các con trai của mình lên thiên đường, nhưng người ta tin rằng cô chỉ không thể chấp nhận bị người đàn ông mình yêu bỏ rơi – một người đàn ông đã có gia đình. Cô đã mất đi cha và chồng. Cô không còn cách nào khác ngoài kết thúc mọi việc. Nhưng rồi cô phanh lại và ra khỏi xe. Cô muốn chết nhưng phải giết chết hai đứa con trai trước, để đảm bảo chúng đều chết. Cô do dự và rồi với tay vào trong xe thể thả phanh khẩn cấp. Chiếc Mazda vẫn còn sáng đèn lăn bánh xuống nước. Alex và Michael hoàn toàn bị kẹt bên trong. Mọi chuyện sẽ sớm kết thúc.
Smith đứng nhìn chiếc xe ngập đầy nước. Cuối cùng chiếc xe chìm hẳn và cô chạy đến căn nhà gần đó, hét lên rằng có một người da đen tấn công cô ở chỗ đèn giao thông và lấy chiếc xe chở hai đứa con đi mất. Cô ra vẻ là một người mẹ bị kích động, đánh lừa người phụ nữ ở căn nhà đó và nhanh chóng lừa cả đất nước khi cô lên TV khẩn thiết cầu xin tìm hai đứa con. Người chồng vốn không còn chút tình cảm, David, cũng kinh ngạc và ủng hộ cô.
Thế nhưng điều tra viên không tin câu chuyện của cô và kết quả kiếm tra nói dối cũng cho thấy điều đó. Có vẻ như cô biết các con mình đang ở đâu và biết rằng chúng đã chết. Người ta lặn xuống hồ, không có kết quả, vì họ tính toán sai vị trí chiếc xe. Không ai tưởng tượng được Smith chỉ đơn giản là để cho chiếc xe lăn bánh từ từ.
Cuối cùng cô cũng nhận tội, cô đã giết cả hai đứa con, và chín ngày sau đó, hai đứa trẻ được tìm thấy trong một chiếc xe lật ngược, vẫn còn bị kẹt trong ghế. Một thợ lặn đã nhìn thấy một bàn tay nhỏ trên cửa sổ.
Tuy nhiên Smith không phải người mẹ đầu tiên làm chuyện tàn ác như vậy với chính con đẻ của mình. Gần một thập kỷ trước đó, vào ngày 19 tháng 5 năm 1983, Diane Downs lái xe đến phòng cấp cứu tại Springfield, Oregon, nói rằng một người lạ mặt tóc xù xì tiến đến xe và bắn ba đứa con của bà. Cheryl 8 tuổi thiệt mạng, nhưng các bác sĩ đã cứu sống được Christie 7 tuổi và Danny 3 tuổi.
Downs không chỉ chấp nhận việc các con của mình bị thương nghiêm trọng, mà khi biết Danny sống sót, bà còn thốt lên, “Ý các người là viên đạn không trúng tim nó à? Chết tiệt!” Rồi khi Downs đến thăm Christie, các y tá nhận thấy cô bé cực kỳ sợ sự hiện diện của người mẹ.
Điều tra quá khứ của Downs cho thấy bà thường có các mối quan hệ không dài lâu với nhiều người đàn ông và người yêu gần đây đã bỏ bà. Vấn đề từ câu chuyện của bà, bao gồm một vết thương trên cánh tay có vẻ là tự gây ra, cuối cùng cũng làm sáng tỏ sự thật: Để khiến cuộc sống dễ dàng hơn, bà quyết định trừ khử con của mình. Chính bà đã bắn ba đứa trẻ và Christie run rẩy làm chứng cho điều này tại phiên tòa của Downs.
Nhà tâm lý học pháp chứng Tiến sĩ Barbara Kirwin đã phân tích một số vụ án mẹ giết con – thường là trẻ sơ sinh. Bà đã từng thấy các chuyên gia cố gắng tạo dựng lời biện hộ về tâm thần, và thường đều thiếu thuyết phục. Trong vụ án Stephanie Wernick, được bà ghi chép trong The Mad, the Bad, and the Innocent (Kẻ điên, kẻ xấu, và người vô tội), bà tin rằng cô gái ấy là một kẻ thao túng đã quen với việc muốn gì được nấy và không thể chấp nhận những phiền phức. Đứa trẻ là một “phiền phức” và cô tìm cách trừ khử nó. Nhưng cô gái cũng đúng là hình mẫu để bên bào chữa đưa ra lý do tâm thần tạm thời. “Dù đôi lúc cô ta hay giở trò nước mắt cá sấu,” Kirwin nói, “cô ta chưa bao giờ thể hiện sự hối hận đối với những gì mình đã làm hay cảm thấy cắn rứt với đứa con của mình.” Đánh giá cuối cùng của Kirwin nhận định cô gái này là kẻ cuồng loạn mới chớm, chỉ quan tâm đến cuộc sống của mình. Cô ta nghĩ điều mình làm là “bình thường”, nhưng điều đó không nói lên được cô ta mắc bệnh tâm thần. “Cô ta đã làm một điều thực sự độc ác. Chúng ta làm gì với điều đó đây?” Các nhà tâm lý học còn khó có thể gọi một hành động là độc ác, huống hồ là đưa ra công cụ để giải quyết nó, đây là một phần lý do tại sao độc ác có thể được giảm nhẹ xuống thành một hành động ít tàn ác hơn và không bị trừng phạt.
Và không chỉ có những bà mẹ mới làm những điều này.
Xem thêm:
- Thái nhân cách là gì? Đặc điểm của người thái nhân cách?
- Con người có thực sự thích những trò tàn ác?
- Chủ nghĩa cá nhân là gì? Đặc điểm và sự khác biệt với chủ nghĩa vị kỷ?
- EQ là gì? Đặc điểm của người có EQ thấp và EQ cao
- 4 kiểu cha mẹ đặc trưng và các kiểu con cái tương ứng